“Yüzlerinizi doğuya ve batıya çevirmeniz
“iyilik” değildir. Ama iyilik, Allah’a, âhiret gününe, meleklere, Kitab’a ve
peygamberlere îman eden; mala olan sevgisine rağmen, onu yakınlara, yetimlere,
yoksullara, yolda kalmışa, isteyip-dilenene ve kölelere (özgürlükleri için)
veren; namazı dosdoğru kılan, zekatı veren ve ahidleştiklerinde ahidlerine vefâ
gösterenler ile; zorda, hastalıkta ve savaşın kızıştığı zamanlarda
sabredenler(in tutum ve davranışlarıdır). İşte bunlar, doğru olanlardır ve
müttakî (takvâ sâhibi) olanlar da bunlardır” (Bakara 177).
Allah
insanı en güzel şekilde yaratarak zâten “iyi bir insan” olarak yaratmıştır: “Doğrusu, biz insanı en
güzel bir biçimde yarattık”
(Tin 4). İnsan hristiyanların zannettiği gibi ilk yaratıldığında “kötü ve
günahkâr” olmadığı için “iyi
insan olmak” gibi bir durum söz-konusu değildir. Çünkü insan zâten “iyi” olarak
doğmuştur. Önemli olan, iyiliği bozmamak, sürdürmek ve “kötü insan” olmamaktır.
“İyi insan” olma durumunun korunması önemlidir. Bunun da istisnâsız tek-yolu “iyi
mü’min-müslüman olmak”tan geçer.
Birileri
“iyi insan” olunca aynı-zamanda “iyi müslüman” da olduğunu zannede-dursun,
Allah insanı zâten ilk-başta iyi olarak yarattığı için ayrıca “artı iyi insan
olmak” diye bir şey söz-konusu olmaz. Fakat insan Allah’ın yarattığı gibi
doğru-düzgünlüğünü korursa, iyi bir müslüman olma potansiyeli devreye girer ve
iyi bir mü’min olma yoluna girmesi kolaylaşır. Çünkü takvâsı yâni iyi insan
olmakla alâkalı olan durum onu iyi bir müslüman olmaya doğru sevk eder yada bu
çok mümkün ve olası hâle gelir.
Saflığını
ve iyiliğini kaybetmemiş olan her insan “iyi insan”dır. “İyi olmak için gayret
etmek” diye bir şey olamaz ama “kötü olmayayım” diye gayret edilebilir. Kötü
insan olmamak, dolayısıyla da iyi insan olabilmek için kötülük yapmamak
gerekir. İnsanı kötülüklerden “sonuna kadar” uzak tutabilecek tek etken ise
“din”dir. İnsan dürüst bir insan da olabilir ama bu kişi eğer Allah ve din
inancına sâhip değilse “sonuna kadar” iyi kalamayacaktır.
Meselâ birini düşünün, çok dürüst olarak bilinen
biri. Fakat bu kişi ilâhî olana inanmayan biri olsun. Yâni ahlâkı değil, etiği
olan biri. Bu kişinin kimsenin malında-canında-nâmusunda gözü yoktur. Kimsenin
hakkını yemez, yalan söylemez, zarar vermez vs. Bu tabî ki iyi bir şeydir.
Fakat eğer bu kişi inançsız bir kişiyse ve doğal olarak ölümden sonraki hayâta
inanmıyorsa, etiği onu bir yerden sonra korumayacaktır. Meselâ, çok sevdiği
birisi; ana-babası yada eşi-kızı-oğlu çok büyük bir suç işlese, meselâ mâsum
birisini öldürmüş olsa ve olayı gören de sâdece bahsettiğimiz o etik kişi olsa;
bu kişi, çok sevdiği ana-baba-eş-çocuklarının îdam ile yada müebbet hapis ile
cezâlandırılmasına göz yumabilir mi?. Bu kişinin meselâ annesi yada oğlu, mâsum
birini öldürse ve cinâyeti de sâdece o görse, anasını yada oğlunu ihbâr eder
mi?. Çünkü sâdece o görmüştür ve eğer ihbâr etmezse hayat-boyu bunu kimse
bilmeyecek ve icâbında sevdikleri ile birlikte 90 yaşına kadar yaşayacaklar. Âhiret
inancı ve korkusu yoksa, anasını yada oğlunu niye ihbâr etsin?. Onu ihbâr
etmeye ne zorlayacak?. Toplumun oluşturduğu töre için, birilerinin keyfinden
çıkardığı yasalar için mi fedâ edecek sevdiklerini?. Kesinlikle yapmaz bunu. Hattâ
olay cinâyet değil de meselâ hırsızlık olsa, yine de ihbâr etmez sevdiklerini. Ben
şahsen inançsız biri olsam, kesinlikle fedâ etmem sevdiklerimi. Niye edeyim
ki?. “Ne de olsa ölünce her-şey bitiyor” diye düşünen biri ne pahasına
olursa-olsun sonuna kadar dürüst olamaz, olması da saçma olur. Fakat gerçek bir
“ölüm sonrası inanç” (âhiret) bunu kesinlikle saklayamaz. Müslümanların güzel
örnekliği olan Peygamberimiz, hırsızlık yapan zengin birinin affedilmesi isteği
üzerine; “hırsızlığı yapan kızım Fâtıma da olsa vallâhi elini keserim”
demiştir. İşte îman, âhiret bilinci, inancı ve korkusundan kaynaklanan ahlâk
bunu yaptırır. İnsan-merkezli olan “etik” göz-ardı edebilirken, ilâhi-merkezli
olan ahlâk zinhar göz-ardı edemez.
Allah’tan-din’den-îmandan bağımsız olarak
ahlâkî şahsiyet ve davranış bir noktaya kadar mümkün olsa bile, şu kesindir ki,
Allah’tan-din’den-îmandan bağımsız bir ahlâkî sistemin olması mümkün değildir. Bir
ahlâkî sistem ancak, Allah, din ve îmandan kaynaklanırsa ve o merkezde olursa
“sistemli” hâle gelebilir ve toplumun yada ülkenin tamâmını kapsar ve kuşatır.
İslâm’a
göre iyi insan olma durumu ancak İslâm ile korunabilir ki bu da, “iyiliğin
İslâm ile tamamlanması” anlamına gelir. Zâten İslâm’a göre iyilik “pasif”
olduğunda “iyilik” olarak kabûl edilmez de Allah iyi insanları aktif iyiliğe
yöneltir. Allah’ın niçin peygamber olarak kendisini seçtiğini ve kendisine
nenden peygamberlik verdiğini sorgulayan Peygamberimiz’e inen vahiyde şöyle
denir: “Çünkü gerçekten
sen, pek büyük bir ahlâk üzeresin”
(Kalem 4). Lâkin üstün bir ahlâka sâhip olması Allah için yeterli görülmemiş ve
bu ahlâkın amel-eylem olarak hayâta etki etmesi için ona: “Gerçekten
senin üzerine ‘oldukça ağır’ bir söz (vahy) bırakacağız” (Müzzemmil 5) diyerek o’na vahyetmeye
başlamıştır. Bu işin raconu budur.
Kur’ân’a
göre iyi insan ve iyi müslüman olmak, îman, ibâdet ve ahlâk ile olur. Îmandan
önce de insanda ahlâk olabilir ama hayâta etki etmediğinde o ahlâk eksik
kalacağı için, İslâm ile zirveleşip tamamlanmalıdır. Zâten bu nedenle İslâm’a
göre “iyi insan” ve “iyi müslüman” aynı şeydir. İnsan ancak “iyi bir insan” ise
“iyi bir müslüman” olabileceği gibi, ancak “iyi bir müslüman” ise gerçek anlamda
“iyi bir insan” olabilir. Kur’ân iyi insan ve iyi müslüman ayırımı yapmaz. Buna
göre, ya iyi bir insan ve dolayısıyla iyi bir müslümansınızdır, yada kötü bir
insan ve dolayısıyla kötü bir müslümansınızdır. Ne insanlıksızlıkla “iyi bir
müslüman” olunabilir ne de İslâmsızlıkla “iyi bir insan” olunabilir. İkisinin
birinin yokluğu durumunda ikisi de yozlaşır ve zayıflar.
Bu-bağlamda
İslâm’a-Kur’ân’a göre iyi insan dolayısıyla da iyi müslümanın bâzı özellikleri özet
olarak şöyledir:
Leyl
18- Onlar, malını vererek temizlenip-arınır.
19- Onlar bunu, kimseden bir minnet beklemek
için yapmazlar.
20-
Ancak yüce Rabbinin rızâsını aramak için verirler.
Necm
3- O(nlar), hevâdan (kendi istek, düşünce ve
tutkularına göre) konuşmaz(lar).
32- Ki onlar,
ufak-tefek günahlar dışında, günahın büyük olanından ve çirkin utanmazlıklardan
kaçınırlar.
İnsân (Dehr)
7- Adaklarını yerine getirirler ve şerri
(kötülüğü) yaygın olan bir günden korkarlar.
8- Ona duydukları sevgiye rağmen yemeği,
yoksula, yetime ve esire yedirirler.
17- Onlar îman edenlerden, sabrı birbirlerine
tavsiye edenlerden, merhâmeti birbirlerine tavsiye edenlerdendir.
18- İşte bunlar, sağ yanın adamlarıdır (Ashâb-ı
Meymene yâni harbî müslümanlardır).
Furkân
63- O Rahmân (olan Allah)ın kulları, yeryüzü
üzerinde alçak-gönüllü olarak yürürler ve câhiller kendileriyle muhâtap
oldukları zaman ‘selam’ deyip geçerler.
64- Onlar, Rablerine secde ederek ve kıyâma durarak
gecelerler.
67- Onlar, harcadıkları zaman, ne isrâf
ederler, ne kısarlar; (harcamaları) ikisi arasında orta bir yoldur.
68- Ve onlar, Allah ile berâber başka bir
ilaha tapmazlar. Allah’ın haram kıldığı canı haksız yere öldürmezler ve zinâ
etmezler. Kim bunları yaparsa ‘ağır bir cezâ ile’ karşılaşır.
72- Ki onlar, yalan şâhidlikte bulunmayanlar,
boş ve yararsız sözle karşılaştıkları zaman onurlu olarak geçenlerdir.
73- Onlar, kendilerine Rablerinin âyetleri
hatırlatıldığı zaman, onun üstünde sağır ve körler olarak kapanıp
kalmayanlardır.
74- Ve onlar: ‘Rabbimiz, bize eşlerimizden ve
soyumuzdan, göz-aydınlığı olacak (çocuklar) armağan et ve bizi
takvâ-sâhiplerine önder kıl’ diyenlerdir.
Meâric
23- Ki onlar, namazlarında süreklidirler.
24- Ve onların mallarında belirli bir hak
vardır:
25- Yoksul ve yoksun olan(lar)için.
26- Onlar, din-gününü tasdik etmektedirler.
27- Rablerinin azâbına karşı (dâimî) bir
korku duymaktadırlar.
29- Ve onlar, ırzlarını (ferç) korurlar;
32- (Bir de) onlar, kendilerine verilen
emânete ve verdikleri ahde (harfiyyen) riâyet edenlerdir.
33- Şâhidliklerinde dosdoğru davrananlardır.
34- Namazlarını (titizlikle) koruyanlardır.
35- İşte onlar, cennetler içinde
ağırlananlardır.
Neml
3- Ki onlar, namazı dosdoğru kılarlar, zekatı
verirler ve onlar, âhirete kesin bilgiyle îman ederler.
A’raf
201- Onlara şeytandan bir vesvese eriştiğinde
(önce) iyice düşünürler (Allah’ı zikredip-anarlar), sonra hemen bakarsın ki
görüp bilirler.
Secde
16- Onların yanları (gece-namazına kalkmak
için) yataklarından uzaklaşır. Rablerine korku ve umutla duâ ederler ve
kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infâk ederler.
Ra’d
20- Onlar Allah’ın ahdini yerine getirirler
ve verdikleri kesin sözü (mîsâkı) bozmazlar.
21- Ve onlar Allah’ın ulaştırılmasını
emrettiği şeyi ulaştırırlar. Rablerinden içleri saygı ile titrer, kötü hesaptan
korkarlar.
22- Ve onlar-Rablerinin yüzünü (hoşnutluğunu)
isteyerek sabrederler, namazı dosdoğru kılarlar, kendilerine rızık olarak
verdiklerimizden gizli ve açık infâk ederler ve kötülüğü iyilikle savarlar.
İşte onlar, bu yurdun (dünyânın güzel) sonucu (âhiret mutluluğu) onlar içindir.
Kasas
55- Boş ve yararsız sözü işittikleri zaman
ondan yüz çevirirler ve: ‘Bizim yapıp-ettiklerimiz bizim, sizin
yapıp-ettikleriniz sizindir; size selam olsun, biz câhilleri benimsemeyiz’
derler.
Nâhl
42- Onlar sabredenler ve Rablerine tevekkül
edenlerdir.
Lokman
4- Onlar, namazı dosdoğru kılarlar, zekatı
verirler. Ve onlar kesin bir bilgiyle âhirete inanırlar.
Zümer
18- Ki onlar, sözü işitirler ve en güzeline
uyarlar. İşte onlar, Allah’ın kendilerini hidâyete erdirdiği kimselerdir ve
onlar, temiz akıl-sâhipleridir.
Enbiyâ
49- Onlar, Rablerine karşı gayb ile (O’nu
görmedikleri hâlde) bir haşyet içindedirler ve onlar, kıyâmet saatinden içleri
titremekte olanlardır.
Mü’minûn
1- Onlar gerçekten felah bulmuş olanlardır.
2- Onlar namazlarında hûşû içinde olanlardır;
3- Onlar, tümüyle boş şeylerden yüz
çevirenlerdir;
4- Onlar, zekata ilişkin (söz ve görevlerini
mutlakâ) yerine getirenlerdir;
5- Ve onlar ırzlarını (iffetlerini)
koruyanlardır;
8- (Yine) onlar, emânetlerine ve ahidlerine
riâyet edenlerdir.
9- Onlar, namazlarını da (titizlikle)
koruyanlardır.
Fussilet
33- Onlar, Allah’a çağıran, sâlih amelde
bulunan ve: ‘Gerçekten ben müslümanlardanım’ diyenlerdir.
Şûrâ
37- Onlar büyük günahlardan ve çirkin
-utanmazlıklardan kaçınanlar ve gazablandıkları zaman bağışlayanlar,
38- Yine onlar, Rablerine icâbet edenler,
namazı dosdoğru kılanlar, işleri kendi aralarında şûrâ ile olanlar ve
kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infâk edenler,
39- Ve haklarına tecâvüz edildiği zaman,
birlik olup karşı koyanlardır.
Hacc
35- Onlar ki, Allah anıldığı zaman kâlpleri
ürperir; kendilerine isâbet eden musîbetlere sabredenler, namazı dosdoğru kılanlar
ve rızık olarak verdiklerimizden infâk edenlerdir.
41- Onlar ki, yeryüzünde kendilerini
yerleştirir, iktidar-sâhibi kılarsak, dosdoğru namazı kılarlar, zekatı
verirler, ma’rufu emrederler, münkerden sakındırırlar. Bütün işlerin sonu
Allah’a âittir.
Bakara
3- Onlar, gayba inanırlar, namazı dosdoğru
kılarlar ve kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infâk ederler.
4- Ve onlar, sana indirilene, senden önce
indirilenlere îman ederler ve ahirete de kesin bir bilgiyle inanırlar.
46- Onlar, şüphesiz, Rableriyle
karşılaşacaklarını ve (yine) şüphesiz, O’na döneceklerini bilirler.
156- Onlara bir musîbet isâbet ettiğinde,
derler ki: ‘Biz Allah’a âit (kullar)ız ve şüphesiz O’na dönücüleriz’.
274- Onlar ki, mallarını gece, gündüz; gizli
ve açık infâk ederler. Artık bunların ecirleri Rableri katındadır, onlara korku
yoktur ve onlar mahzun olmayacaklardır.
Enfâl
2- Onlar ancak o kimselerdir ki, Allah
anıldığı zaman yürekleri ürperir. O’nun âyetleri okunduğunda îmanlarını
arttırır ve yalnızca Rablerine tevekkül ederler.
3- Onlar, namazı dosdoğru kılarlar ve
kendilerine rızık olarak verdiklerimizden infâk ederler.
4- İşte gerçek mü’minler (harbî müslümanlar)
bunlardır. Rableri katında onlar için dereceler, bağışlanma ve üstün bir rızık
vardır.
Nûr
62- Onlar o kimselerdir ki, Allah’a ve
Resûlü’ne îman edenler, onunla birlikte toplu(mu ilgilendiren) bir iş üzerinde
iken, ondan izin alıncaya kadar bırakıp-gitmeyenlerdir.
Âl-i İmran
16- Onlar: ‘Rabbimiz şüphesiz biz îman ettik,
artık bizim günahlarımızı bağışla ve bizi ateşin azâbından koru’ diyenler.
17- Sabredenler, doğru olanlar, gönülden
boyun eğenler, infâk edenler ve seher vakitlerinde bağışlanma dileyenlerdir.
114- Onlar, Allah’a ve âhiret gününe îman
eder, ma’ruf olanı emreder, münker olandan sakındırır ve hayırlarda yarışırlar.
İşte bunlar sâlih olanlardandır.
134- Onlar, bollukta da, darlıkta da infâk
edenler, öfkelerini yenenler ve insanlar (daki hakların)dan bağışlama ile (vaz)
geçenlerdir. Allah, iyilik yapanları sever.
135- Ve çirkin bir hayâsızlık işledikleri
yada nefislerine zulmettikleri zaman, Allah’ı hatırlayıp hemen günahlarından
dolayı bağışlanma isteyenlerdir. Allah’tan başka günahları bağışlayan kimdir?.
Bir de onlar yaptıkları (kötü şeylerde) bile-bile ısrâr etmeyenlerdir.
191- Onlar, ayakta iken, otururken, yan
yatarken Allah’ı zikrederler ve göklerin ve yerin yaratılışı konusunda
düşünürler. (Ve derler ki:) ‘Rabbimiz, sen bunu boşuna yaratmadın. Sen pek
yücesin, bizi ateşin azâbından koru.
192- Rabbimiz, şüphesiz Sen kimi ateşe sokarsan,
artık onu hor ve aşağılık kılmışsındır; zulmedenlerin yardımcıları yoktur.
193- ‘Rabbimiz, biz: ‘Rabbinize îman edin’
diye îmâna çağrıda bulunan çağırıcıyı işittik, hemen îman ettik. Rabbimiz,
bizim günahlarımızı bağışla, kötülüklerimizi ört ve bizi de iyilik yapanlarla
birlikte öldür.
194- Rabbimiz, elçilerine vâdettiklerini bize
ver, kıyamet gününde de bizi hor ve aşağılık kılma. Şüphesiz Sen, vaâdine
muhalefet etmeyensin’ diyenlerdir.
Ahzâb
22- Onlar (düşman) birliklerini gördükleri
zaman ise (korkuya kapılmadan) dediler ki: ‘Bu, Allah’ın ve Resûlü’nün bize
vâdettiği şeydir; Allah ve Resûlü doğru söylemiştir’. Ve (bu,) yalnızca onların
îmanlarını ve teslîmiyetlerini arttırır.
39- Ki onlar (o peygamberler) Allah’ın
risâletini tebliğ edenler, O’ndan içleri titreyerek-korkanlar ve Allah’ın
dışında hiç kimseden korkmayanlardır.
Mâide
83- Onların, Elçiye indirileni
dinlediklerinde hakkı tanıdıklarından dolayı gözlerinin yaşlarla dolup
taştığını görürsün. Derler ki: ‘Rabbimiz inandık; öyleyse bizi şâhidlerle
birlikte yaz’.
Tevbe
20- Îman edenler, hicret edenler ve Allah
yolunda mallarıyla ve canlarıyla cihad edenlerin Allah katında büyük dereceleri
vardır. İşte ‘kurtuluşa ve mutluluğa’ erenler bunlardır.
“İnsanların en
hayırlısı insanlara faydalı olandır” (Buhârî,
Mağâzî, 35) diyen Peygamberimiz “iyi insan” ve “iyi mü’min-müslim-müslüman”
olmak noktasında bizim için “en güzel örneklik”tir ki Allah bu örnekliği tâkip
etmemizi emretmektedir:
“And olsun, Allah’ın
Resûlünde sizin için; Allah’a ve âhiret gününe kavuşmayı uman, Allah’ı çok
zikreden kimseler için güzel bir örnek (Sünnet) vardır” (Ahzâb 21).
En
doğrusunu sâdece Allah bilir.
Hârûn Görmüş
Temmuz
2024
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder