“Bizi doğru
yola ilet; kendilerine nîmet verdiklerinin yoluna, gazâba uğrayanların ve
sapmışlarınkine değil” (Fâtiha
6-7).
İslâm
“akıl dînî” değil “vahiy dînî”dir. Bu nedenle İslâm’da “vahiy akla” değil,
“akıl vahye” uymalı ve akıl mutlakâ vahyin kontrôlünde, denetiminde ve
yönlendirmesinde olmalıdır. Aksi-hâlde –başka bir seçenek olmadığı için- akıl
mecbûren şeytanın, nefsin ve tâğutların kontrôlünde, denetiminde ve
yönlendirmesinde olacaktır.
Tüm zamanlarda akıl, -imtihan ve sünnetullah
gereğince- daha çok, vahyin değil de şeytanın, nefsin ve tâğutların kontrôlünde,
denetiminde ve yönlendirmesinde olmuştur. Çünkü insanlar şeytan, nefs ve
tâğutlar tarafından kandırılmış ve saptırılmıştır. İşte bu nedenle aklın yolu
her zaman bir değildir. Zîrâ akıl her zaman iki yoldan biri üzerinde olmuştur.
Açıkçası akıl ya “hak yolunda” yada “bok yolunda” olmuştur.
“Aklın yolu” değil, “Hakkın yolu” birdir. Akıl
ancak hak-merkezli olursa doğru ve “bir olan” yol üzerinde yol alır. Tüm
peygamberler hak yolu tâkip etmek ve göstermek için seçilmişlerken, tüm
vahiyler ise, insanları, dolayısıyla aklı hak yola sokmak için indirilmiştir.
Çünkü ancak hak yoldaki aklın yolu birdir. Akıl hak yolda olmazsa bâtılın bok
yollarından birine girer ve her akıldan farklı bir ses çıkacağı için aklın yolu
bâtılın yolunda “bir” ol(a)maz.
Akıl
tek-başına doğru yolu bulamayacağı gibi, tek bir yol üzerinde sâbit-kadem
olamaz. Çünkü akıl, zannedildiği gibi kusursuz ve şaşmaz bir şey değildir ve
nasıl yönlendirilirse ona göre yön ve yol alır. Bu yüzden akıl; küfrü, şirki,
bâtılı, cehâleti ve sapkınlığı seçenler için birdir ve insanlar hangi yolu
seçerse akıl o yola girer ve akıl hangi yola yönlendirilmişse insanları o yola
sokar. Akıl ya bâtıl yollardan birine yada hakkın yoluna girer ve o yolda
gider. Bundan dolayı “aklın yolu bir” değildir, “aklın yolu iki”dir.
Küfrü
tek millet olduğu için bâtılın aynı yada benzer mantıkla ortaya çıkardığı
çeşitli yollar vardır. Bu yollar bâzen birbirlerine ters olur. Dolayısıyla
bâtılın yolu bir değil de çeşit-çeşit olduğu için bâtıl yolunda giden aklı da
çeşitli yollardan birine girer. Oysa dînin ve İslâm’ın yolu birdir ve tüm peygamberler aynı yolu tâkip etmiş, aynı dâvâyı
sürdürmüşlerdir:
“Allah, dinden Nûh’a vasiyet
ettiği (farz kıldığı) ettiği, sana vahyettiğimiz, İbrâhim’e,
Mûsâ’ya ve Îsâ’ya vasiyet ettiğimiz (farz kıldığımız)’Allah’ın dînini hayâta egemen kılın (ekîmûd
dîn) ve bu konuda görüş
ayrılığına düşmeyin’ direktifini sizin için bir ‘hayat düsturu’ olarak öngördü.
Fakat kendilerini çağırdığın bu düstur Allah’a ortak koşanlara ağır geldi.
Allah dilediğini kendisine seçer ve kendisine yöneleni de doğru yola iletir”
(Şûrâ 13).
Allah’ın
yolu birdir. O da “Kur’ân ve Sünnet yolu” olan “İslâm’ın yolu”dur. Çünkü:
“Dedi ki:
Bizim Rabbimiz, her-şeye yaratılışını veren, sonra doğru yolunu gösterendir” (Tâ-hâ 50).
İslâm’ın başka-başka yolları yoktur. İslâm’ın
tek bir yolu vardır, o da; Kur’ân ve Sünnet yoludur. Kur’ân ve “vahyi pratiğe
dökmek” demek olan Sünnet (güzel örneklik) yolunun dışındaki tüm yollar, “dîne
karşı din” yoludur. Kur’ân ve Sünnet yolunun dışındaki tüm yollar, “İslâmî
yaşamdan nasıl kurtulabilirim çabası”dırlar.
Peygamberimiz,
modernistlerin zannettiği gibi Kur’ân’ın hiç-bir yerinde, “ben aklıma ve aklın
yoluna uyarım” demez, “ben bana vahyolunana uyarım” der:
“…De ki: Ben, yalnızca bana Rabbimden
vahyolunana uyarım. Bu, Rabbinizden olan basîretlerdir; îman edecek bir
topluluk için bir hidâyet ve bir rahmettir” (Â’raf 203).
“De ki: Ben elçilerden bir türedi değilim, bana
ve size ne yapılacağını da bilemiyorum. Ben, yalnızca bana vahyedilmekte olana
uyuyorum ve ben, apaçık bir uyarıcıdan başkası değilim”
(Ahkâf 9).
Allah aklı mutlakâ kullanmayı emreder ve
aklını kullanmayanların pislik içinde kalacağını söyler ama aklı merkeze almaz
ve aklı işletmeyi en üstün şey olarak tutmaz. Meselâ “aklını kullananlar ve
sâlih amel işleyenler” demez de, “îman
edenler ve sâlih amel işleyenler” der. Çünkü sâlih amel için
olmazsa-olmaz olan şey îmandır. Akıl ise “sâlih amel işlemek” sırasında kullanılan
bir şeydir. Zîrâ insanı sâlih amel işlemeye akıl değil îman yönlendirir. Fakat
insan sâlih ameli pratiğe dökmeyi “aklını kullanarak” yapar. Tabi bunun için
aklın, vahiy-merkezli inşâ olmuş olması gerekir.
“Aklın yolu birdir” denildiğinde, “o
zaman vahye gerek yoktur” düşüncesi açığa çıkar. Çünkü aklın yolu bir olunca,
akıl hangi yolda olursa-olsun “bir” olan doğru bir yolda olacaktır. Böyle
olunca da “akıl yeterlidir ve vahye gerek yoktur” denmeye başlanır ki zâten
modernler de şunu söylemeye başladı: “Artık insanın aklı evrimini tamamladı ve
kemâle erdi yâni en yüksek kullanma seviyesine erişildi, bundan sonra dîne
ihtiyâcımız kalmadı”.
“Vahye ve dîne gerek yoktur, akıl en iyi yolu
bulur” diyorlar. Fakat târih boyunca ve günümüzde vahiy her zaman, “aklın
ortaya koyduğu kötülükleri düzeltmek için” çalışıyor.
Çok bilmiş
kelamcılar da, îmânı kâlpten kafaya nakletmiş, “kâlp-merkezli müslümanlığı “akıl
müslümanlığı” hâline getirmiştir. Artık kelâmda îman, “yaşanan bir gerçek”
olmaktan ziyâde “düşünülen ve idrâk edilen bir hakîkat” olarak görülmektedir. Artık
“Îmânın gereğini yapmak” düşüncesinin ve pratiğinin yerine, “îmânın bilgisini
edinmek” yeterli görülmeye başlamıştır. Fakat bu hiç-bir işe yaramamaktadır.
Zîrâ îmânın bilgisi îman değildir.
Sapık bir yolda giden kişi, cehenneme
girene kadar, gittiği yolun doğru olduğunu zannetmektedir:
“Şüphesiz biz insanı, karmaşık olan bir damla
sudan yarattık. Onu deniyoruz. Bundan dolayı onu işiten ve gören (biri) kıldık. Biz ona hak yolu gösterdik; (artık o,)
ya şükredici olur yada nankör” (İnsan 2-3).
“Akıl din’den daha önemlidir ve daha önce
gelir. Bu nedenle din bile aklın yolunda gitmelidir. Çünkü aklı olmayanın dîni
de olmaz” diyorlar.
“Aklı
olmayanın dini yoktur” sözü bir hadis
metni olarak sahih kabûl edilmemektedir. (bk. Aclûnî, 2/362). Bu
sözün doğrusu; “ahdi olmayanın (yâni
sözünde durmayanın) dîni yoktur” şeklindedir
ve böyle bir hadis rivâyeti vardır (bk. Münâvî,
Kunuzû’l-hakâik-el-Câmiu’s-sâğir 2/498).
Akıl
sağlığı tam yerinde olmamasına rağmen beş vakit câmiye gidip namaz kılanlar
vardır. Buna karşın her aklı olanın dîni yoktur. Hattâ üstün bir akla sâhip
olmasına rağmen dîne düşman olanlar vardır. Nice oryantâlist vardır ki İslâm’ı
müslümanların çoğundan daha iyi bilir ve üstün bir akla sâhiptir ama ateist ve
din-düşmanı biridir. Çünkü akıl vahiyden koptuğunda ne kadar güçlü ve üstün
olursa-olsun dîne düşman olur. Bu durumda “aklı vahiy-merkezli olmayanın dîni
yoktur” durumu ortaya çıkar. Şu da var ki “aklı olmayanın dîni yoktur” demek,
“akıl ile din aynı şeydir” demektir. Din Allah’ın dînidir, akıl ise insana has
bir şeydir.
Akıl-sâhibi
olmak tek-başına yeterli bir şey değildir. Hattâ vahiyden kopuk ve uzak bir
akla sâhip olmak akıl-sâhibi olmak tam bir belâdır. Böyle bir akıl insanın
başına bir-çok dertler ve belâlar açmıştır. Meselâ Allahsız akla sâhip onlalar
1. ve 2. Dünyâ Savaşları’nı çıkarıp milyonlarca insanın perişân olmasına neden
olmuşlardır. Bu savaşları çıkaran ve insanların mahvolmasına neden olan akıllar
dîne ve dindarlara düşman olan akıllardır. Hâlbuki akıl sorunu olanlar içinde
dîne düşman olan yoktur.
Şu da
var ki, aklı tam yetkinleşmemiş yâni aklı tam ermeyen çocuklara din öğretilmeye
başlanmıyor mu ve Peygamberimiz de bunu tavsiye etmiyor mu?. Elbette ediyor.
Peki neden ediyor?. Çünkü din hem sâdece akla değil, rûha, kâlbe ve zihne de
hitâp eder ve onları de etkiler hem de aklın doğru ve dürüst çalışabilmesi ve
de en iyi şekilde işletilip kullanılabilmesi için vahiy-merkezli olarak inşâ
edilmelidir. Aksi-hâlde perişanlık kaçınılmazdır.
Vahiyden
kopuk olan aklın yolu, ancak “vahye karşı olmada” birdir. Aklı ilahlaştıranlar
elbette vahye düşman olacaklardır. Zîrâ vahiy varsa, akıl mutlakâ vahyin
güdümüne girmek zorunda kalacaktır. Çünkü vahiy akla aykırı değildir ama
akıl-üstüdür. Fakat insan çok inatçı, nankör ve yalancıdır:
“Kahrolası
insan, ne kadar nankördür. (Allah) Onu hangi şeyden yarattı?. Bir damla sudan
yarattı da onu bir ölçüyle biçime soktu. Sonra ona yolu kolaylaştırdı” (Abese 17-20).
“Yeryüzünde
olanların çoğunluğuna uyacak olursan, seni Allah’ın yolundan
şaşırtıp-saptırırlar. Onlar ancak zanna uyarlar ve onlar ancak zan ve tahminle
yalan söylerler” (En-âm
116).
Peki insanı
“hak yol”dan ayıran “bok yolu”na sokan nedir?. İnsanı hak yoldan ne saptırır?.
Hevâ ve heveslere uymak saptırır:
“Ey Davud,
gerçek şu ki, Biz seni yeryüzünde halife (yönetici) kıldık. Öyleyse insanlar
arasında hak ile hükmet, istek ve tutkulara (hevâya) uyma; sonra seni Allah’ın
yolundan saptırır. Şüphesiz Allah’ın yolundan sapanlara, hesap-gününü
unutmalarından dolayı şiddetli bir azab vardır” (Sâd 26).
Şeytana uymak saptırır:
“Dedi ki: Mâdem
öyle, beni azdırdığından dolayı onlar(ı insanları saptırmak) için mutlakâ senin
dosdoğru yolunda (pusu kurup) oturacağım” (A’raf 16).
Âhirete inanmayan, bundan dolayı bir türlü
teslim olamayan ve bu nedenle de dinde çarpıklık arayıp Allah yolundan
alıkoymak isteyenler saptırır:
“Ki onlar
Allah’ın yolundan alıkoyanlar, onda çarpıklık arayanlar ve âhireti
tanımayanlardır” (A’raf
45).
“O’na îman
edenleri tehdit ederek, Allah’ın yolundan alıkoymak için ve onda çarpıklık arayarak
(böyle) her yolun (başını) kesip-oturmayın. Hatırlayın ki siz azınlıkta (ve
güçsüz) iken O, sizi çoğalttı. Bozgunculuk çıkaranların nasıl bir sona
uğradıklarına bir bakın” (A’raf
86).
Böyle kişiler:
“Yeryüzünde
haksız yere büyüklenenleri âyetlerimden engelleyeceğim. Onlar her âyeti
görseler bile ona inanmazlar; dosdoğru yolu (rüşd yolunu) da görseler, yol
olarak benimsemezler, azgınlık yolunu, gördüklerinde ise onu yol olarak
benimserler. Bu, onların âyetlerimizi yalanlamaları ve onlardan gâfil olmaları
dolayısıyladır” (A’raf
146).
“Nas
kesinlik ifâde etmez ama aklî deliller kesinlik ifâde eder” diyorlar. Peki
bunun delîli nedir?. Allah’ın indirdiği kesin olmayacak da şeytanın fısıldayıp
durduğu insanın ortaya attığı aklî deliller mi kesinlik ifâde edecek?. Hayır!,
tam-aksine; asıl kesinlik ifâde etmeyen aklî delillerdir. Bunun delîli de, akıl
ile ortaya konan teorilerin ve delillerin, “kesin olmadığı için” sürekli olarak
çürütülmesi, değiştirilmesi ve yenilenmesidir. Peki “nas”ta değişen bir şey var
mı?. Elbette hayır!. Çünkü “kesin”dir. Âdem’den
bêri değişmeyen bir nas vardır. Fakat inanamayacak olana delil yetmeyeceği için
onlar yine de zanna ve bâtıla uymaya devâm edeceklerdir:
“Oysa onların
bununla ilgili hiç-bir bilgileri yoktur. Onlar, yalnızca zanna uymaktadırlar.
Oysa gerçekte zan, haktan yana hiç-bir yarar sağlamaz. Şu-hâlde sen, Bizim
zikrimize sırt çeviren ve dünyâ-hayâtından başkasını istemeyenden yüz çevir. İşte
onların ilimden yana ulaşabildikleri (son sınır) budur. Şüphesiz, senin Rabbin;
kendi yolundan sapanı en iyi bilen O’dur ve hidâyet bulanı da en iyi bilen
O’dur” (Necm 28-30).
Tabi
bizim her zaman dediğimiz gibi en doğrusunu sâdece Allah bilir:
“Elbette
Rabbin, kimin kendi yolundan şaşırıp-saptığını daha iyi bilendir; ve kimin
hidâyete erdiğini de daha iyi bilendir” (Kalem 7).
Biz ise kimin doğru yolda olduğunu, “bir”
olan hak yola kimin uyduğunu âhirette bileceğiz:
“De ki:
‘Herkes gözetlemektedir; siz de gözleyip durun. Sonunda, dümdüz (dosdoğru)
yolun sâhipleri kimlermiş ve doğru yola ulaşan kimlermiş, pek yakında
öğreneceksiniz” (Tâ-hâ
135).
Mü’minler tam bir teslîmiyetle ve kesin bir
ifâdeyle her zaman şunu söyleyeceklerdir:
“De ki: Bu,
benim yolumdur. Bir basîret üzere Allah’a dâvet ederim; ben ve bana uyanlar da.
Ve Allah’ı tenzih ederim, ben müşriklerden değilim” (Yûsuf 108).
En
doğrusunu sâdece Allah bilir.
Hârûn Görmüş
Şubat
2024
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder