“İç ve dış etkilerle
davranışların tekrarlanması, hep aynı biçimde gerçekleşmesi sonucu beliren,
şartlanmış davranış” olarak açıklanan “alışkanlık”, iyi yönde olduğu gibi, “kötü
alışkanlıklar” şeklinde yanlış yönde de açığa çıkar. İyi olan alışkanlıklar, “İslâm’dan-fıtrattan
neş’et eden alışkanlıklar”dır. “Ana-babaya iyi davranmak, işine-gücüne sâhip
çıkmak, arkadaşlarla, eş-dost ile iyi geçinmek, yardımseverlik, paylaşma,
hoşgörü, güler-yüzlülük, ibâdetlerde devamlılık vs. iyi olan alışkanlıklar”;
dîne ve bedene de zarar veren ne kadar kötü alışkanlık (içki, sigara, uyuşturucu,
kumar, zinâ, fâiz, yalan, iftirâ vs.) varsa hepsine müptelâ olmak da “kötü
alışkanlıklar” sınıfına girer. Bir şeye bir-kez alışıldığında, artık -eğer o
şey kurtulunması gereken bir şey ise- ondan kurtulmak çok zor, hattâ imkânsızdır.
Peki bir şeye alışmanın
nedeni nedir?. O şeyin ya iyi yada kötü bir şey olmasıyla kâlbe yada nefse zevk
vermesidir. Kötü olan şeye alışmak, “bir-kez denemek”le, “merâk etmek”le
başlıyor. Bir-kez merâk edip de denendiğinde, artık büyük oranda o şeyi
denemeye devâm etmeye ve sonunda o şeye alışkanlık kazanmaya başlanıyor. Hattâ
o şey artık “doğru” olarak kabûl edilmeye başlanıyor. Bu nedenle Allah, râzı
olmadığı şeye bırakın denemeyi ve başlamayı, o şeye yaklaşmayı bile yasaklıyor.
Zîrâ bir şeye yaklaşmak, o şeyle hemhâl olmanın, ona müptelâ olmanın başladığı
yerdir. Bir şeye yaklaşmak; o şeye başlamak, o şeye müptelâ olmak demektir.
Allah Kur’ân’da bize zinâ örneği üzerinden şu uyarıyı yapar:
“Zinâya yaklaşmayın, gerçekten o, ‘çirkin bir
hayâsızlık’ ve kötü bir yoldur”
(İsrâ 32). Yâni zımnen diyor ki; “zinâya yaklaşırsanız, zinâ yaparsınız”.
Diğer âyetlerde de yaklaşılmaması
gereken sınırlar vardır. Bunlar Allah’ın koymuş olduğu sınırlardır:
“De ki: ‘Gelin size Rabbinizin neleri haram kıldığını
okuyayım: O’na hiç-bir şeyi ortak koşmayın, anne-babaya iyilik edin,
yoksulluk-endişesiyle çocuklarınızı öldürmeyin. -Sizin de, onların da
rızıklarını biz vermekteyiz-. Çirkin-kötülüklerin açığına ve gizli olanına
yaklaşmayın. Hakka dayalı olma dışında, Allah’ın (öldürülmesini) haram kıldığı
kimseyi öldürmeyin. İşte bunlarla size tavsiye (emr) etti; umulur ki akıl
erdirirsiniz” (En-âm 151).
Unutmayalım ki, atalarımız
Hz. Âdem ve Havva’yı cennetten çıkaran şey de, şeytanın bir ayartmasıyla yasak
olan ağaca yaklaşmalarıydı. O ağaca yaklaştıktan sonra zâten olan oldu.
Yasaklanan şeye yaklaşmakla başlayan süreç, kişinin cennetten çıkmasına sebep
oluyor demek ki:
“Ve ey Âdem, sen ve eşin cennete yerleş. İkiniz
dilediğiniz yerden yiyin; ama şu ağaca yaklaşmayın. Yoksa zâlimlerden
olursunuz” (A’raf 19).
Bâzen iyi bir şeye yanlış
yoldan yaklaşılması da hoş görülmez ve denir ki:
“Ey îman edenler, sarhoş iken ne dediğinizi bilinceye
ve cünüp iken de -yolculukta olmanız hâriç- gusül edinceye kadar namaza
yaklaşmayın. Eğer hasta veya yolculukta iseniz yada biriniz ayak yolundan (hâcet
yerinden) gelmişseniz yahut kadınlara dokunmuş da su bulamamışsanız, bu
durumda, temiz bir toprakla teyemmüm edin, (hafifçe) yüzlerinize ve ellerinize
sürün. Şüphesiz, Allah, bağışlayandır, esirgeyendir” (Nîsâ 43).
İşte bizim asıl konu etmek
istediğimiz nokta burasıdır: Allah’ın emrine yanlış ve bozuk bir yoldan,
dolayısı ile emri ile alâkası kalmamış bir şekilde uymaya çalışmak..
İnsan modern yeme-içme
alışkanlığına daha bebekliten îtibâren başlar ki bu alışkanlık, “modern
ürünler” ile başlıyor. Ivan Illıch:
“Çok daha
fazla sayıda bebeğin inek-sütüne ulaştığı doğrudur, fakat zengin olsun, fakir
olsun, tüm annelerin sütü de kuruyup gitmektedir. Bebek, biberon ihtiyâcıyla
ağlamaya başladığında, yâni organizma bakkaldan gelen süte kavuşmaya ve böylece
de görevini ifâ edemez hâle gelen memeden yüz çevirmeye alıştırıldığında,
“tiryâki tüketici” doğmuş olur” der.
Bilindiği gibi, ilk dört
halifeden sonra toplumda yozlaşmalar olmuş, iktidar ve toplumun bir kesimi çıkara
göre hareket etmeye alışmış ve bu nedenle de farklı görüşler çıkmıştır ortaya.
Bu görüşler zamanla resmîleşip mezhep-târikat-yol hâline gelmiş ve başlamışlar
fıkıh belirlemeye. Belirledikleri fıkıh, ümmetin içtihadıyla ve vahye-sünnete
uygun olarak ve vahyin-sünnetin ışığında ortaya konmuş olsa idi sorun
olmayacaktı. Fakat her grup kendi durumuna-anlayışına-alışkanlığına-çıkarına
göre bir yol belirlemiş ve müntesipleri de buna alıştığından, en iyi ve doğru
yolun “kendilerinin tâbi olduğu yol” olduğunu zannetmişlerdir. Hâlbuki Kur’ân
bu konuda müslümanları uyarmıştı:
“Kendi dinlerini fırkalara ayırmış ve kendileri de
parça-parça olmuşlardır; ki her grup kendi elindekiyle övünüp sevinç
duymaktadır” (Rûm 32).
Allah böyle hiziplere uymamayı
emreder:
“Gerçek şu ki, dinlerini parça-parça edip kendileri
de gruplaşanlar, sen hiç-bir şeyde onlardan değilsin. Onların işi ancak
Allah’adır. Sonra O, işlemekte olduklarını kendilerine haber verecektir” (En-âm 159).
Bu durum zamanla öyle bir
farklılığa büründü ki, bir hizbin diğer bir hizbin fetvâsıyla tam olarak
çelişen fetvâları ve inanışları çıktı ortaya. Hattâ çoğu-kez de, karşı tarafa
üstün gelmek için uydurmalar yapılmış yada rivâyetler tahrif edilmiştir.
İktidârın desteklediği hizip, zamânın en makbûl hizbi olmuştur. “Halk
hükümdârın dînindendir” sözü îcâbınca, insanlar “hükümdar garantili” olan
yollara daha rahat katılmış ve o yolun düşünce ve davranışını benimseyip ona alışmıştır.
Böylece ümmetteki farklılıklar “hayır” olmaktan çıkıp fitneye sebep
olmuştur-olmaktadır. Artık her grup, kendi alıştığını en doğru din
zannetmektedir. Öyle bir durma gelinmiş ki, kendi
hizbinin-mezhebinin-târikatının-yolunun dediğini haklı çıkarmak için vahiy bile
göz-ardı edilmiş ve hattâ o yolun sözünün yanında ikinci üçüncü plâna
atılmıştır. Bu uğurda nice âyetler için, “nesh edilmiştir” yâni “hükmü
kalmamıştır” denebilmiştir. Kendi dandik görüşleri kıyâmete kadar bâki kalarak hükmünü
sürdürebilecek ama Allah’ın hükmü nesh edilerek etkisizleştirilecek. Bunu bir
îman umdesi olarak yapmışlardır-yapmaktadırlar. Çünkü alıştıkları kendi
görüşlerine düşüncelerine birebir aykırıdır bu âyetler. Hâlbuki Kur’ân bu konuda
bizi ciddî bir şekilde uyarır:
“….Yoksa siz, Kitab’ın bir bölümüne inanıp da bir
bölümünü inkâr mı ediyorsunuz?. Artık sizden böyle yapanların dünyâ-hayâtındaki
cezâsı aşağılık olmaktan başka değildir; kıyâmet gününde de azâbın en şiddetli
olanına uğratılacaklardır. Allah, yaptıklarınızdan habersiz değildir” (Bakara 85).
Târih boyunca -istisnâları
saymazsak-, bu hep böyle gitmiş ve ortaya bir “alışkanlık dîni” çıkmıştır. Bu
alışkanlık dînleri; kişiler hoşlarına gidene alışacaklarından, “hoşlarına giden
dinler” olmuştur. Artık kişi dönüyor-dolaşıyor ve mevcut yollardan hangisi
zevkine uyuyorsa ve işine geliyorsa ona sarılıyor ve onu alışkanlık ediniyor. Sonuçta
da ortaya bir sürü “uydurma dinler” çıkıyor. Din, “uydurulmuş dinler”den oluşuyor.
İndirilmiş olan vahiy/sünnet-merkezli dînin ise neredeyse esâmisi bile okunmadığı
gibi, ondan bahseden azınlık için de nice alaya almalar, iftirâlar, karalamalar
yapılıyor ve şiddet gösteriliyor.
Bu yolda yâni alışkanlık
dîni yolunda gidenlerin düşüncelerine-eylemlerine-ibâdetlerine bakıldığında,
Kur’ân ve sünnete uygun olmadığı da görülüyor. Ne namazları namaz (salât), ne
oruçları oruç (savm), ne zekatları zekat (infâk) ne hacları hac. İçi
boşaltılmış ve sâdece alışkanlıkların bir tekrârı olmuş ibâdetler, daha doğrusu
“nüsuk”lar, ritüeller. Allah’ın yahudilere söylediği: “Andolsun, sizden cumartesi (günü) yasağı çiğneyenleri elbette
biliyorsunuz. İşte biz, onlara: ‘Aşağılık maymunlar olun’ dedik” (Bakara 65).
Âyet, müslümanlara da sirâyet etmiş ve bir “taklitçilik” almış başını gitmiş ve
yahudilere söylenen “aşağılık maymunlar” sözü müslümanlara da yakışır olmuştur.
Alışkanlık dîni, bir “taklitçilik dîni”dir çünkü.
Dîni-İslâm’ı sâdece
namaz-oruç-hac-zekat-kurban zanneden bir ümmet oluşmuş durumda. Sanki
İslâm-Kur’ân, sosyâl ve siyâsal alanla ilgili hiç-bir şey söylemiyormuş gibi,
sanki hiç ahlâktan bahsetmiyormuş gibi bir davranış gösteriyor müslümanlar.
Kendileri gerçekten bunlardan haberdar olmadıkları gibi, çıkar-merkezli
Dünyâ’nın bir gereği olarak lîderler de bu durumu sürdürecek politikalar ve uygulamalar
yapıyorlar. Medya ve sermâyedarlar da buna destek oluyor. Zâten ideolojiler ve
modern paradigma, İslâm’ı bu şekilde yıkmanın peşinde.
En basitinden şöyle bir
örnek verelim: Müslümanlar vatan-millet vs. için savaşmayı göze alabiliyor da,
dîni için savaşmayı ve gayretli olmayı (cihad) göze alamıyor ve hattâ böyle bir
şeyden haberleri bile olmadığından, bunu bir çeşit sapıklık olarak görüyorlar.
Çünkü alışmamış, alıştırılmamış. Masada el-ev yapımı; peynir, zeytin, bal, süt,
tereyağı, pekmez, reçel vs. varken; fabrikasyon yapımı, sürme çikolata ve
meşrubatlarla karnını doyurmak isteyen çocuklar gibi.
Hayrın nereden geleceği
belli olmaz. Hayır, sevilmeyen bir şeyde de olabilir. Allah Kur’ân’da: “Savaş, hoşunuza gitmediği hâlde üzerinize
yazıldı (farz kılındı). Olur ki hoşunuza gitmeyen bir şey, sizin için
hayırlıdır ve olur ki, sevdiğiniz şey de sizin için bir şerdir. Allah bilir de
siz bilmezsiniz” (Bakara 216) diyor.
“Onlar hâlâ câhiliye hükmünü mü arıyorlar?. Kesin
bilgiyle inanan bir topluluk için hükmü Allah’tan daha güzel olan kimdir?” (Mâide 50).
Bu âyetleri söylediğinizde
yüzünüze anlamsız-anlamsız bakıyorlar sâdece. Zîrâ o âyetlere alışmamış. “Bu
adam neden bahsediyor” der gibi bakıyorlar. “İslâm’da böyle şey mi var, bu
herhâlde yanlış yollara kapılmış biri” diyerek sizin hakkınızda hemen hüküm
verebiliyor ve alıştığı dîne daha da bir sıkı sarılarak yoluna devâm ediyor.
Televizyondan izlediği; açlık, ölüm, feryât ve zulümleri ise, -vicdânını ve
şerefini yitirip de- “normâl” olarak görmüyorsa, “Allah’ım onlara yardım et”
diye kısa bir söz (duâ değil) edip televizyonu zaplayıveriyor. Bilmiyor ki,
kendisi yardım etmediğinde Allah da yardım etmeyecek. “Zor olan”a (fekkur
akabe) tâlip olmadıkça hiç-bir şey düzelmeyecek.
İşte Peygamberimiz, bu tarz
alışkanlıklara kapılmamak için sık-sık: “Allah’ım alıştırma!” diye duâ ederdi.
O hâlde biz de duâ edelim:
Allah’ım!; cehâlete,
uydurmalara, zulme, feryatlara, açlıktan-susuzluktan ölümlere, binlerce metre havadan
atılan bombalarla kaybedilen hayatlara, haksızlıklara, çirkefliklere, hayvan
gibi yaşamaya, tembelliğe, aldırmazlığa, haysiyetsizliğe, onursuzluğa ve
şerefsizliğe alıştırma!. (Âmin).
En doğrusunu sâdece Allah
bilir.
Hârûn
Görmüş
Hazîran 2016
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder