“Yaratan Rabbinin adıyla oku.
(Alâk 1).
“Ancak îman edip sâlih amellerde bulunanlar,
bir-birlerine hakkı tavsiye edenler ve bir-birlerine sabrı tavsiye edenler
başka” (Asr 3).
Hemen baştan söyleyeyim ki,
ben İslâmî ilim ve eğitimin olmasını ve yaygınlaşmasını istiyorum, bunun için
çalışıyorum ve yaygınlaşmasından memnunum. Bu yazıda ilmin ve eğitimin olmasını
değil, “İslâm’ın salt ilme ve eğitime indirgenmesini” tartışacağım.
Kur’ân: “Andolsun biz Kur’ân’ı düşünüp öğüt alınsın diye kolaylaştırdık. Öğüt
alan yok mu?” (Kamer 17, 22, 32, 40) der. Bundan anlaşılan bâriz şey, Kur’ân’ın,
okunduğunda kolayca anlaşılabilecek bir Kitap olmasıdır. O hâlde “Kur’ân
samîmi, ciddî ve gayretli okumalar yapıldığında genel mesajı tüm insanlar
tarafından kolayca anlaşılabilecek bir Kitap’tır” diyebiliriz. Peki Kur’ân bu
kadar okunmasına rağmen müslümanların durumu niçin “içler acısı” denebilecek
bir seviyededir?. Biz diyoruz ki, bu durumun nedeni, Kur’ân’ın anlaşılması
değil, okunmaması ve okunup idrâk edildiğinde de uygulanmamasıdır. Okunmuyor ki
uygulansın; uygulanmıyor ki durum düzelmeye başlasın ve düzelsin.
Kur’ân’ın sâdece okunması yetmez, onun
uygulanması da gerekir ki asıl önemli olan budur. Çünkü bir bozukluğu düzeltmek eğitim ile başlar fakat
eğitimden ziyâde amel-eylem ile düzelir. Müslümanların sorunları, eğitimden
sonraki yada eğitim ile birlikte olan ciddî amel ve eylemler ile giderilebilir
ancak. Fakat özellikle moderniteyi benimsemiş olan müslümanlar, işi eğitimle
sınırlandırmakta, İslâm’ı eğitime indirgemektedirler. Bu bağlamda Kur’ân’ı
okumakta ve hattâ onun altını üstüne getirmektedirler. Fakat bu yapılanlar
mâsum ve mazlûmların yaralarına bir merhem olmamaktadır. Zîrâ yaptıkları
çalışmalar amel-eylemden yoksundur.
Kur’ân sâdece Türkçe yada Arapça okumak ve öğrenmek
için değil, hayâtın tam ortasında yaşanmak ve hattâ onu hayâtın tam ortasında
hâkim kılmak için de gönderilmiştir. Peygamberimiz Kur’ân’ı kapalı kapılar
ardında okumakla yetinmedi ki!. Zâten Kur’ân bundan râzı değildir:
“Ey örtünüp bürünen!. Birazı hâriç, geceleri kalk namaz kıl. Yâhut
bunu biraz azalt, yada çoğalt ve Kur’ân’ı tâne-tâne oku. Doğrusu biz sana
(taşıması) ağır bir söz vahyedeceğiz”
(Müzzemmil 1-5).
Görüldüğü gibi, Kur’ân vahyi ağır bir sözdür ve onu
taşımak da vardır ki bu daha da ağırdır. Vahyin taşınması, onunla amel
edilmesidir. Yoksa İslâm “salt eğitim yolunda olmak, Kur’ân’ı öğrenmek ve
sonraki nesle tevârüs ettirmekle sınırlı olan bir din” hâline gelmiş olur ki bu,
“İslâm’ı eğitimle sınırlandırmak” anlamına gelir.
Târihî süreçte; meşrepçilik, mezhepçilik, meslekçilik
ve nihâyet mektepçilik ortaya çıktı, İslâm mektebin dört duvarı arasına
kapatıldı ve hayattan koparıldı. Hayattan kopuk bir İslâmî eğitim metodu, yenilmişliğin
bir tezâhürüdür. Siyâsî, askerî, ekonomik ve sosyâl yenilgiler, mağlûp olanları
ilim ve eğitim ile sınırlandırır. Bu tümden yanlış değildir elbette. Fakat
eleştirdiğimiz şey, “İslâm’ı eğitime indirgemek ve salt eğitimden ibâret görmek”tir.
Mesela Hindistan’da 1857’de İngiliz
sömürge idâresine karşı gerçekleştirilen büyük ayaklanmanın başarısızlığa uğramasının
ardından içe kapanan müslümanlar, ilerleyen yıllarda daha fazla dînî eğitime
yöneldiler. Bunu sonucunda Barelvilik ve Diyobendilik adlı iki farklı yapı
ortaya çıktı. Fakat onlar da düşüncede farklılaştılar ve birbirlerini tekfir
ettiler. Çünkü Kur’ân ve Sünnet-merkezli bir düşüncede ve de amel-eylemde buluşmadılar
ve amel-eylem hâlinde olmadılar. Sonuçta da Sünnîlik ve tasavvuf yollarına
girdiler.
Hindistan'da bir Tebliğ
Cemaati var. 2 milyon üyesi bulunuyor. Konferanslarına 25.000 kişinin katıldığı
görülüyor. Fakat 100 senedir yaptıkları şey, tebliğ, İslâm’ı öğretmek ve namaz.
Çünkü müntesiplerinin siyâseti konuşması bile yasak.
İslâm dîni salt bir “tebliğ
dîni” değildir. İslâm tebliğ ve dâvet ile başlar ama bu şekilde devâm etmez ve
her-şeye karışır ve hayât hâkim olmak ister. Oysa an-îtibârıyla siyâseti,
ekonomiyi, sosyal hayâtı vs. şeytanlar, nefs ve tâğutlar belirliyor. Zâten bu
nedenle Dünyâ bu halde. Ağır bir seküler kuşatma var. İslâm’a ise uygulama
alanı açılmıyor-bırakılmıyor ve müslümanlara sâdece “iyi ve ahlâklı insan
olmalıyız” demek kalıyor.
Bâzıları İslâm’ı salt “ilim
dîni” olarak göstermek istiyorlar ama İslâmiyet “ilim ve amel dîni”dir.
Birinden biri olmadığında İslâm özelliğini yitirir ve hattâ “din” olmaktan bile
çıkarak bâtıl bir felsefe hâline gelir. Tek hak din olan İslâm, bir “ilim-amel
birlikteliği ve bütünlüğü”dür.
İslâm’ı eğitime indirgemek için bâzı uydurma
hadislerden bahsedilir. Bu hadislerden ikisi şu şekildedir:
“Âlimin uykusu, câhilin ibâdetinden evlâdır”.
“Âlimlerin mürekkebiyle şehitlerin kanı tartıldı
ve birincisi ikincisinden ağır
geldi”.
İslâm’ın temeli olan “Lâilâheillallah” sözü dört
duvar arasına hapsedilemez. Allah’tan başka ilah olmadığı mutlak hakîkati
kâlplerde yer ettikten sonra, hayatta da bir karşılık bulmalıdır ve hattâ
hayâta hâkim olmalıdır.
İslâm’ı eğitime indirgemek; şirk, küfür, adâletsizlik
ve zulüm karşısında eleştiri ve îtirâzda bulunmaları hattâ isyân etmesi gerekenlerin,
yeterli gücü ve cesâreti kendilerinde bulamadıkları için eğitim yoluna
girmeleri ve böylece “zamanla güçlenerek bir ses yükseltebilmek düşüncesiyle”
başlamıştır. Lâkin bu yolla bir ses yükseltildiğinin somut bir örneği yoktur.
Zîrâ salt eğitim, kişiyi yumuşatacağı için zamanla cesâretsizleştirir de. Sonuçta
da insanı otoriteye bağlı hâle getirir ki buna ulemâ da dâhildir.
Başta lânetli şeytan olmak
üzere; onun dostları olan tâğutlar, tâğutların yerli taşeronları, küresel sermâyedarlar,
bürokratlar-politikacılar “izm”ler ve ideolojilerin ağır kuşatması altında
kalanlar, çâreyi mecbûren “eğitim yoluyla bir şeyler yapmayı denemek”te
görüyorlar. Fakat son 30-40 yılda eğitim çok fazla artmasına rağmen gidişatta
bir ilerleme değil gerileme olmuştur. Çünkü hem siyâsetin belirlemesi eğitimi
boğuyor ve etkisizleştiriyor, hem de eğitim amel ve eylemden kopuk olduğu için
“harekete geçirici” olmuyor.
İslâm târihinin başlangıcında Hâricilerin çok
miktarda kan dökmelerinden korkuya kapılan ve bu nedenle de eğitime dönen genel
halk kitlesi, mevcut düzene her-gün biraz daha bağlanmıştı. Ulemâ sınıfının doğuşu
da bu durumu büsbütün hızlandırdı. Zîrâ ulemâ sınıfı her ne kadar Kur’ân ve Sünnet’ten
haberdâr olsa da Ebu Hanife gibi bir-kaçı istisnâ olmak üzere siyâsete
bağlanmışlardır. 9. yüzyıldan îtibâren “Ehl-i Sünnet ve’l-Cema’at’ın, yâni Sünnîliğin
oluşmasını sağlayan söz-konusu bu orta yol ve muhâfazakâr anlayış, zamanla
nazarî ve doktriner bir ilke hâline geldi. Bu ilkeye göre, her ne kadar günahı
içeren bir emre itaat etmek zorunluluğu yoksa da, “yöneticiye, zâlim de olsa
itaat etmek gerekir; zîrâ zâlim bir yönetici, kânunsuzluk ve anarşiden (fitne)
daha iyidir” hadisi uyduruldu. O hâlde ulemâyı mevcut düzene bağlı olmakla suçlamanın
haklı bir yanı vardır. Ayrıca “zâlim de olsa yöneticiye itaat gerekir” ilkesi,
çok-kere aşırı noktalara götürülmüştür. Ulemâ, “iyiliği emr, kötülüğü nehy”
ilkesini hukuk alanında değil, ahlâk alanında uygulamanın gereği üzerinde duruyor,
bunun da iç-savaşla değil, eğitimle mümkün olacağını belirtiyorlardı. Yâni
İslâm’ı eğitime indirgiyorlardı.
“Ilımlı İslâm”a karşı “ilimli
İslâm”dan bahsediliyor. İslâm elbette ilimlidir ve ilim kökenlidir. Fakat İslâm
salt “ilim dîni” değildir. İlimden sonra da “amel-eylem” dînidir. Bilgilenme ve
eğitim işin köküdür ama İslâm eğitime indirgendiğine dal-budak salamamakta ve
etkili olamamaktadır.
İslâm’ı eğitime
indirgeyenlerin bâriz özelliği savaşı sevmemeleridir. Çünkü savaş, kafa ve
beden konforunu bozup darmadağın eder. Fakat “sâdece savaşın çözebileceği”
şeyler de vardır ve Kur’ân bu nedenle de şöyle der:
“Savaş, hoşunuza
gitmediği hâlde üzerinize yazıldı (farz kılındı). Olur ki hoşunuza gitmeyen bir
şey sizin için hayırlıdır ve olur ki, sevdiğiniz şey de sizin için bir şerdir.
Allah bilir de siz bilmezsiniz”
(Bakara 216).
İlmin
ve eğitimin sonu gelmez. Çünkü Allah’ın ilmi bitmez. Allah’ın ilmi bitmez fakat
insanın ilmî alanda çalışmasının bir sınırı vardır. Zîrâ aklının bir sınırı
vardır. O nedenle Allah bize şu âyeti hatırlatmıştır ve zımnen; “ilmin sonunu getiremezsiniz,
o yüzden belli bir seviyedeki ilimden sonra amel-eylemi bayraklaştırın” demektedir:
“De ki: Rabbimin sözleri(ni yazmak) için deniz
mürekkep olsa ve yardım için bir benzerini (bir o kadarını) dahi getirsek,
Rabbimin sözleri tükenmeden önce, elbette deniz tükeniverirdi…” (Kehf 109).
Şâtıbi; “fiille doğrudan ilişkisi olmayan her türlü
bilgiyle uğraşmak haramdır” der.
“Allah’ın ilmi sonsuzdur”
diye biz de sonu gelmeyen ilimle uğraşıp duracağız diye bir şey yoktur. Bir arabanın
ibresi 240 km’yi gösteriyor diye 240 km . hıza ulaşmamız ve sürekli olarak o hızda gitmemiz gerekmez.
Belli ve normâl bir hızda yol alırız. Zâten ilmî çalışmada belli bir seviyeden
sonra “dikey seyir” neredeyse son bulur ve “yatay seyir”e geçilir. Yâni
tekrarlar baş-gösterir. Okunan kitaplar, yazılar ve makâleler zamanla daha az
öğretici olur ve bir-zaman sonra bu yazılar çoğu okuyucuya pek de bir şey
öğretmez. İşte o nokta amel-eylem zamânının geldiğinin bir işâretidir. Çünkü
insanın bilip idrâk edebileceği bir bilgi seviyesi vardır. Bunun daha ilerisine
hem çok da gidemez hem de gitse de bir anlamı olmaz. Hattâ tam tersine belli bir
seviyenin ilerisine gitmek, bilgiyi bozucu hâle gelir. Aşırı araştırma ve
inceleme, bir şeyi “o” olmaktan çıkarır ve artık o şeyi başka bir şeye dönüştürür.
Bu yüzden eğitim yoluyla ortaya çıkan fitneler daha çoktur.
Bakıp gördüğümüzde sürekli olarak
ilimle uğraşanların ve ilimle uğraşmak gerektiğini ileri sürenlerin, belli bir
zaman sonra kendilerini tekrarladıklarını görürüz ve hattâ saçmalamaya da
başlarlar. Çünkü Kur’ân da ne de olsa belli sayfada bir Kitap’tır ve okuyan
onun ne dediğini belli bir zaman sonra kavrar. Artık orada yapması gereken şey
ilmin yanında amel-eylemin de olmasıdır. Belli bir seviyeden sonra Kur’ân’ı
okumaya devâm edecek ve onun mânevî enerjisinden ve yönlendirmesinden
faydalanacağız tabî ki ama, İslâm sanki salt ilimden ibâretmiş gibi ömrün
sonuna kadar ilimle uğraşmak ve şirke, küfre, adâletsizliğe, zulme, çâresizliğe
ve acıya bir eleştiri, îtirâz ve isyân edilmemişse İslâm’a ne kadar hizmet
edilmiştir ki?.
Âlim, “sâdece eğitim ile
ilgilenen kişi” değildir. Âlim dediğin tabî ki eğitim başta olmak üzere, siyâset,
ekonomi, sosyâl sorunlar ve zulme-emperyalizme-sekülerleşmeye karşı da direnen
kişidir.
Televizyonda bâzı âlimler
tanıtılır ve meselâ 85-90 yıllık ömrünü ilimle geçirdiği söylenir. Salt ilimle
geçmiş bir ömürden bahsedilir. Peki bu kişi aynı-zamanda bir zulme ve zâlime karşı
çıkarak bir kez olsun “lâ” demiş midir?. 10 yaşında ilme başlayıp da 90 yaşına
kadar 75-80 yıl ilimle uğraştıktan sonra ölmek, “İslâm’ı eğitime ve bilgilenmeye
indirgemek”ten başka bir şey değildir. Allah âhirette bize ne kadar bildiğimizi
mi soracak, yoksa amel-eylem noktasında ne yaptığımızı mı soracak?. Elbette ne
yaptığımıza bakacaktır. Çünkü ilim zâten, doğru-düzgün amel ve eylemde bulunmak
içindir.
Meselâ 10 yaşında ilme
başlamış birini düşünelim ve bu kişi 50 yaşına kadar 40 yıl boyunca çok yoğun
bir şekilde ilim ve eğitim ile uğraşmış olsun. En seçkin kitapları-yazıları
okumuş, en çarpıcı yazıları ve kitapları yazmış, en çarpıcı konuşmaları yapmış
olsun. Peki bu kişi 50 yaşını doldurduğu gün ne yapacaktır. Yâni 40 yıl yoğun
bir şekilde ilim ve eğitim ile uğraştıktan sonra ne yapacaktır?. Hemen eline
daha önce okumadığı bir kitabı alıp okumaya mı başlayacak ve ömrünü bu şekilde
mi tamamlayacaktır?. İslâm bu kişiden bunu mu istemektedir?. Eğer böyle yaparsa
o kişi İslâm’ı eğitime indirgemiş ve ömrünü yarı-yarıya boşa geçirmiş olur. Bunu
yapmak ancak, ağır engelli bir kişi için uygun ve doğru olur.
Peki onlarca yıl biriktirilen
o kadar bilgi nerede kullanılacak?. Ömrünü ilimle geçirmiş olanlar
biriktirdikleri bilgileri amel-eylem şeklinde pratik olarak nerede
kullanmışlardır yada kullanacaklardır?. Pratik anlamda kullanma düşünceleri var
mıdır?. İlim yolunda olanlar o birikimleri pratik anlamda ne zaman kullanacaklardır?.
Yoksa İslâm salt “ilim biriktirme dîni” midir?. İslâm “dört duvar arası” ve
“masa-başı dîni” midir?. Ömrünün sonuna kadar sâdece ilimle uğraşmış olanlar “çok
şey öğrenmiş ama hiç-bir şey yapmamışlar” demektir. Biriktirdikleri bilgilerle
kitaplar, yazılar ve konuşmalar yapmışlardır ve onları sonraki nesiller okuyup
dinliyorlar ve faydalanıyorlar tabi ki. Fakat bu kişi bir şey yapmamıştır ki!. Sonraki
nesle amel-eylem anlamında bir şey bırakmamıştır. Şirke, küfre ve zulme bir
kerecik olsun esastan bir “dur” dememiştir ve bir örneklik ortaya koymamıştır
ki!. Günümüzde ilim ve bilgi her yerden akıyor ve her yerden ulaşılabiliyor
bilgiye. O kadar yoğun bir bilgi birikmiş ki, çoğu gereksiz atık ve çöp olmuş
durumda. 1980 târihine kadar biriktirilen bilginin 1.000 katı son otuz yılda
birikmiş. Peki ne olacak bu bilgiler?. Oysa insan, ufacık bir “sd kart”a
sığacak kadar bilgiyi bile okuyup biriktiremez. O hâlde amaç bilgi biriktirmek
değildir.
Bilgi amel ve eylemden kopuk
olunca çok da işe yaramaz ve yaramıyor da. Çünkü baktığımızda son 30 yıldır
müslümanlar dâhil insanlar bilginin peşinde koşturmuşlar ve bilgiyi çoğaltmışlardır
ama Dünyâ gün geçtikçe daha kötüye gitmiş ve yaşanamaz bir hâle gelmiştir. Zîrâ
bilgi amel-eyleme dönüşememekte ve kullanılmamaktadır. Müslümanlar bilgilerini
hayâta aktar(a)mamışlar ve ortaya yeni bir model koyamamışlardır. Çünkü İslâm
eğitime indirgenmiştir.
İslâm’da halkın tümü allâme
olacak diye bir şey yoktur. İslâm bilgiden ziyâde bilince ve bu bilinç ile
yapılan amel-eyleme önem verir. O yüzden Kur’ân’da “îman edenler ve bilenler”
diye bir âyet yoktur ama “îman edenler ve sâlih amel işleyenler” şeklinde
bir-çok âyet vardır. İşlenecek sâlih ameller de elbette vahyin idrâkinin bir
sonucunda olacaktır. “Bilenler ile bilmeyenler bir olmaz” der Kur’ân. Fakat bu
bilme “veri ve data” şeklinde bir bilme olması gerekmez. Onu kavrayıp idrâk
etmek ve bu idrâke göre amel-eylemde bulunmak önemlidir. Zîrâ insanı harekete,
amel ve eyleme yönelten şey odur. Kişiyi amel ve eyleme ne yönlendiriyorsa,
değerli olan bilgi odur.
İslâm’ı ilme ve eğitime
indirgeyenlerin en çok söz ettikleri şey “anlama sorunu”dur. Bu nedenle de
anlama yoluna girerler ve ömürlerini anlamakla daha doğrusu anlayamamakla
geçirirler. Aslında anlam konusunu da yanlış anlamışlardır. Yasin Aktay bu
bağlamda şunları söyler:
“Kur’ân’ı anlamak Kur’ânî bir
sorun mudur?. Kur’ân bizden kendisini bu anlamda kuşatmamızı, tüketmemizi,
bütün anlam muhtevâsına nüfuz etmemizi, tâbiri câizse vahyedenin niyetlerini
çözücü bir çaba mı beklemektedir?. Kur’ân’dan edindiğim izlenim bu
anlamıyla Kur’ân’ı anlamak gibi bir yükümlülüğe sâhip olmamak bir-yana, öyle
bir anlamaya da hiç-bir zaman ulaşamayacağımız yönündedir. Basit bir veri
şudur: ‘Kur’ân’da insanların, Kur’ân’ı bu anlamıyla anlamaları gerektiğine dâir
en ufak bir vurgu yoktur’ desem emînim çoğu kişi epey şaşıracaktır, belki de
îtiraz edecektir. Türkçesi: ‘Kur’ân’ı Arapça olarak indirdik ki daha iyi
anlayasınız’ diye yaygınlaşan âyetin veyâ genel olarak siyâkında ‘anlayasınız’
olduğu zannedilen âyet meâllerinin arapça aslında ‘anlama’ değil de ‘düşünme’, ‘ibret
alma’yla karşılanabilecek sözcüklerle geçmektedir. Bu ise, ayrıca Kur’ân’ın
anlaşılmasına yönelik objektivist irâdenin zihnimizin derinliklerine kadar
nasıl işlediğini örneklemesi açısından oldukça mânidârdır. Evet, Kur’ân’da
Türkçe’nin bu tür çağrışımlarıyla birlikte sâhip olduğu ‘anlama’ sözcüğüne
tekâbül eden hiç-bir sözcük yok. Örneğin bir ‘f h m’ kökünden gelen sözcük Kur’ân’da
sâdece bir yerde geçmekte, (Enbiyâ 79 H.G.) o da Kur’ân’ın anlaşılmasıyla ilgili bir mevzuda
değil de, Hz. Süleyman’a anlaşılır kılınan bir meseleyle ilgilidir. Netîcede
şunu söyleyebilmek için sanırım yeterince gerekçemiz var. Bizim Kur’ân’la
ilişkimiz bu tür objektivist çağrışımlarıyla birlikte bir ‘anlama-anlaşılma’
ilişkisi değildir, belki bir öğüt alma, kulak verme, itaât etme, üzerinde
düşünme ilişkisidir v.s. Burada da sorunumuz bizim bir şeyi anlamaya
kalkışırken kendi üzerimizde neler olup-bittiği konusundaki bilgiye insan
olarak yeterince vâkıf olamayışımızdan kaynaklanıyor”.
Kur’ân’ı ilim-merkezli
anlama çalışması gereklidir ve fayda verir, lâkin Kur’ân’ı amel-eylem merkezli
idrâk etmek asıl hedefe ulaştırır. Çünkü Kur’ân salt bir “çalışma kitabı”
değildir. Ahzâb Sûresi 21. âyette ifâde edilen “güzel örneklik” denilen Sünnet,
vahyi idrâk etmenin sonucunda o idrâke göre amelde-eylemde bulunmak demektir
ki, bu amel-eylem şekli Allah kontrôlünde olduğu ve bir yanlışlık ve hatâ
olduğunda Peygamberimiz uyarılar aldığı için en ideâl bir amel-eylem şekli
olmuştur. Peygamber’in Sünnet’i, ilim ve eğitimden ziyâde, amel-eylem
yönündedir. Esâsen Kur’ân’ın en iyi tefsiri ve te’vili amel-eylem hâlindeyken
yapılabilir. Aksi-hâlde hem çelişkiler hem de ihtilaflar gırla gidecektir ki
günümüzde durum bu hâle gelmiştir.
İslâm elbette ilimle ve
eğitimle başlar ve sonuna kadar da ilim ve eğitim devâm eder. Ancak İslâm salt
bir ilim-eğitim dîni değildir. İslâm ilim ve eğitimden sonra amel-eylem dînidir
ki İslâm’ın amacı ve hedefi ilim-eğitimden ziyâde amel-eylem ile açığa çıkar ve
hedefe amel-eylem ile ulaşılır. Zîrâ İslâm, sâdece zihinlerin aydınlatılmasıyla
değil, iç-âlemlerin aydınlatılmasından sonra dış-âlemin de İslâm ile
aydınlatılıp İslâm ile îmâr edilmesini ister ki bu, idrâkten sonra gelen ve azîmle
yapılan bir amel-eylem ortaya koyarak yapılacak uzun ve kararlı bir mücâdeleden
sonra İslâm’ı hayâta hâkim kılarak gerçekleşecektir. Fakat modernite ile birlikte
müslümanlar ilim ve eğitim ile başlıyorlar ve ilim ve eğitimden ötesine gidemiyorlar.
Sürekli bir eğitim hâlindeler ve bu eğitim onları amel-eyleme dönmekten uzak
tutuyor. Hattâ bâzı topluluklar amel-eylemi tümden terk etmişler ve bunu “aşırılık
ve terörizm” olarak görmektedirler. Amel ve eylemin en yüce kavramları olan
hicret, cihad, şehâdet, devlet ve medeniyet kelimelerini kullanmak müslümanlar
dâhil modern insanın ürpermesine neden oluyor. O yüzden artık sâdece moderniteye
tam uygun olarak amel-eyleme zorlamayan ilme ve eğitime yönelmişlerdir. Tabi
daha İslâm’ın ne olduğunu ve ne istediğini bilip idrâk etmeden aceleyle
harekete geçenler de vardır ki, yaptıkları sırıtmakta ve İslâm’a zarar
vermektedir. Ancak şu da var ki, modern müslümanlar ilim ve eğitim ile
zihinlerini ve nefislerini orgazm ederken, birileri zulüm altında inlemekte ve
kendilerine destek olacak ve kurtaracak amel-eylem erlerini beklemektedirler:
“Size ne oluyor ki, Allah
yolunda ve: ‘Rabbimiz, bizi halkı zâlim olan bu ülkeden çıkar, bize katından
bir velî (koruyucu sâhib) gönder, bize katından bir yardım eden yolla’ diyen
erkekler, kadınlar ve çocuklardan zayıf bırakılmışlar adına savaşmıyorsunuz?” (Nîsâ 75).
Bu âyet nice zamandır havada
kalmaktadır. Zîrâ âyette bahsedilen savaş, “ilim ve eğitim ile yapılan savaş”
değil, “amel- ve eylem olarak bilfiil yapılan bir savaş”tır.
İslâm’ı eğitime
indirgeyenlerin, özellikle modern iktidarların politikaları sonucu ortaya çıkan
mevcut adâletsizliklerden, zulümlerden, yanlış işlerden ve a-normâl davranışlardan
hiç bahsetmedikleri ve o alana girmedikleri çok net görülür. Zîrâ onların İslâm’ı
eğitime indirgemesine izin veren sistemi politikacılar ellerinde tutmaktadır.
Sisteme entegre ve adapte olmuş olanlar ise, konforlarının bozulmaması uğruna hiç-bir
ses çıkarmamaktadırlar.
Halkın geneli şuurlanmayı, “yürürlükte
olan” üzerinden yapar. “Halkın geneli” târih boyunca -buna Peygamberimiz zamânı
da dâhildir- hiç-bir zaman ilim ve eğitim-merkezli bir düşüncede ve yaşayışta
olmamıştır, olmaz da. Onlar yürürlükte olan pratiklik üzerinden bilgilenip
fikir-sâhibi olurlar ve değerlendirmelerini-işleyişlerini ona göre yaparlar. O
hâlde İslâm’ı sadece kâlplerin ve zihinlerin dîni olmaktan çıkarıp “hayâtın
pratik dîni” de yapmak gerekir. Halkın genel kesimi hakîki İslâm’ı ancak bu
şekilde öğrenecektir ki zâten İslâm târihi boyunca halkın geneli İslâm’ı Kur’ân’dan
ziyâde Sünnet’ten yâni “güzel örneklik” denilen pratiklikten öğrenmiştir. Fakat
şu çok önemlidir ki, Sünnet’in kaynağı Kur’ân’dan başkası değildir. Sünnet’i
zırvalıkların içinde değil, başta Kur’ân’da ve kayıtlı olduğu seçkin siyer,
megâzi ve İslâm târihi kitaplarında aramak gerekir. Sonradan Sünnet’e eklenen
zırvalıklar ve uydurmalar Sünnet’ten değildir. Sünnet, Peygamberimiz’in 23 yıl
boyunca, vahyi idrâkinin sonucunda yaptığı pratik amel ve eylemlerdir. Allah
arada yanlışlıklardan dolayı uyarılarda bulunduktan sonra bu amel-eylem şeklini
onaylamış ve Ahzâb 21. âyette bu amel-eylem şeklini “güzel örneklik” olarak
ortaya koymuştur. Bu âyet kıyâmete kadar orada duracağına göre artık vahyi,
moderniteye ve İslâm-dışı şeylere göre değil, Sünnet’e yâni “Peygamber’in idrâk
ettiği gibi idrâk edip o’nun yaptığı gibi yada benzer bir şekilde amele-eyleme dökmek
ve hayatta görünür kılmak” için uğraşmak gerekir.
Özellikle
post-modern müslüman kadın, “İslâm’ı eğitime indirgeme” furyasına öyle bir
kapıldı ki.. düşman başına. Bu kadınlardan birisi şöyle demişti: “Çocukları
eğitmek için, haftalarca ev işlerini yapmadım, ortalığı toplamadım, evi leş
götürdü ama ben yine de çocukların eğitimi ile ilgilendim”. İyi de bu-arada
çocuklara dağınıklığı, pisliği ve pasaklılığı da öğretmiş oldun. Onları
dengesiz besledin. Bu çocuk artık, pis-dağınık olmanın çok da kötü bir şey
olmadığını öğrenmiş oldu ve tüm yaşamında da buna göre yaşamaya başlayacak.
Kötü örnek oldun çocuklarına. Bu kişi iş-hayâtında da bu şekilde davranacağı
için bir-çok kişiyi tertipli-düzenli bir iş yapmamasından dolayı mağdur edecek.
Bunu da öğrettin çocuklara?. Hem ne öğrettin ki bu kadar?. Kur’ân’daki
peygamber isimleri; Kur’ânda geçen meyve isimleri; en kısa-uzun âyet vs. mi?.
Bu-arada hayâtı ıskaladıklarını kaçırdın ama. Aşırı pohpohlanıp dikte edilen
“eğitme” işi modern kadına iyi bir annelik yapmaktan daha câzip hâle geldi-geliyor.
Akşam işten gelecek kocasına, okuldan gelecek çocuğuna yemek yapmayan kadın;
evini pislikten .ok götüren kadın, iş %90 zırvalıktan bahsedilen sohbetlerin
yapıldığı evlere-derneklere gitmeye gelince âdeta uçarak gidiyor. Bunu Allah mı
emretti?. Bu mu Allah’ı murâdı?. Toplum böyle mi kurtarılacak?. Yoksa bu da,
kadını evden nefret ettirip sokağa çıkarmanın başka bir yolu ve taktiği mi?.
Yâni Allah’ın değil de tâğutların (şeytan uşakları) emri mi bu?.
İnsan
gün gelir bildiklerini bilmez durumuna gelebilir, fakat hiç-bir zaman yaptıklarını
yapmamış durumuna gelemez. O hâlde yapmak, bilmekten çok daha değerli ve
önemlidir. Biz bildiklerimizden değil,
yaptıklarımızdan sorulacağız. Yaptıklarımız da Kur’ân-merkezli olarak
yapıp-yapmadıklarımızla ilgili olacaktır.
İlim ve eğitim insana bir-çok
sorumluluklar yükler ki bu sorumluluklar pratik karşılığı olması gereken
sorumluluklardır. Amel-eylem içeren sorumluluklar. Bu sorumluluk kişide, bireysel
anlamda mücâhede ve ibâdetlerle başlar ve sabır geliştirir. Böyle kişilerin
çoğalmasıyla bir toplum ortaya çıkar. Bu toplum yoğun bir şekilde tebliğ ve
dâvet görevlerinde bulunur. Eğer kendini bu işe tam adarsa ve ciddî ve gayretli
çalışırsa Allah da ona yolu açar ve bu kişi artık hicret, cihad, şehâdet,
devlet ve medeniyet kurma yoluna-hedefine girer. Amel-eylem yolu budur. Hayatta
İslâm’ı ikâme etmek ve hâkim kılmak bu süreçle olabilir ancak. Eğer İslâm’ı bu
şekilde amel ve eyleme dökmek niyeti ve girişimi yoksa, geriye moderniteye
entegre olmak ve hattâ İslâm’ı da moderniteye uydurarak onu salt eğitime
indirgemekle vakit geçirmek kalır. Artık bırakın amel-eylemi, adâletsizliğe ve
zulme karşı bir ses bile çıkarılamaz duruma gelinir. “Susup duran dilsizler” gibi
olunur.
Müslümanlar, pratik meselelerin
çözümünde İslâm’dan yararlanmamaktadırlar ve modernitenin direktiflerine göre
hareket etmektedirler. İslâmî pratik, ibâdetlerle (namaz, oruç, hac, kurban vs.)
indirgenmiştir. O hâlde İslâm’ı eğitime indirgemek, “İslâm’ı ibâdetlere indirgemek”
anlamına da gelir. Aslında bir şeyin ibâdet olabilmesi için hayatta bir karşılık
bulması gerekir. Bir yaraya merhem olması gerekir. Yoksa ibâdet dört duvar arasına
hapsedilemez. Dört duvar arasında yapılana “nüsûk” yada “ritüel” denir. İslâm’ın
ibâdete dönmesi için hayâtın her alanında ve tam ortasında amel-eylem şeklinde
gözükmesi gerekir.
Tasavvuf ferdî bir gelişimi
ister ve destekler. Çünkü topluma dönük değildir ve böyle olunca toplumsal
boyutta yâni hayatta dînin görülmesi ve hâkim olması umurlarında bile değildir.
Hattâ kendi içlerinde tasavvufun ve bâtınîliğin âleminde gezerlerken, o
ortamdan çıktıkları anda mevcut bâtıl dünyânın ideolojisine ve sistemine uyarlar.
İlim ile amel etmek yoktur tasavvufta. O hep iç-âlemin konusudur. Dış-âlem
şeytan tarafından düzenlenmiş, tâğutlar tarafından düzenlenmiş, hiç önemli değildir.
O hâlde İslâm’ı eğitime indirgemek, modern bir tasavvuf ameliyesidir. Tabi bu
yargı “felsefî tasavvuf” diyebileceğimiz tasavvuf için geçerlidir. Âhilik ve
yakın zamanda Senûsilik gibi amelî teşkilatlar kuran “amelî tasavvufçular” da
vardır ki onların bâzı düşünceleri eleştirilmeyi sonuna kadar hak etse de,
hayatta yaptıkları iyi işler önemlidir. Tabi işe şirk karıştığında tüm iyiliklerin
boşa gideceğini de unutmamak gerekir.
İslâm’ı eğitime indirgemek
düşüncesinde olanlarda bireysel bir dindarlık yaşama düşüncesi ve isteği vardır
ve bu durum günden-güne artmaktadır. Tabi böyle bir İslâm düşüncesinin
mazlumlara ve mâsumlara bir yararının olması söz-konusu bile değildir. Bunlar
hiç-bir yaraya merhem olamayacaktır ki günümüzde artarak devâm eden mazlûmiyetler,
adâletsizlikler ve zulümler bu nedenledir.
Tasavvufta, “Allah’ta yok
olmak” diye bir zırvalık vardır ki “böyle kişiler artık şeriatla yâni
dışarıdaki fiîli işlerle sorumlu olmazlar” derler. Bu düşünceyi, oturdukları
yerlerden -güyâ- aldıkları tecellilerle kabûl ederler. Oturmak ve sürekli olarak
dört duvar arasında yada masa-başında din ile uğraşıldığında, bu durum pratik
amelî yönü baltalar ve blôke eder.
Peygamber ve ilk ümmetin amel-eylem şeklinde ortaya koydukları
örneklik, “olaylara müsbet bir şekilde katılmak, onların içine doğrudan-doğruya
girmek ve hayâtı İslâm-merkezli olarak değiştirmek” şeklindedir.
O kadar tasavvufî akım, târikat,
cemaat, sivil toplum kuruluşları vs. var ama zulme, adâletsizliğe ve yanlışlara
karşı net bir ses çıkmıyor. İşte bunun nedeni, İslâm’ın ilme ve eğitime
indirgenmiş olması ve İslâm’ın insana her alanda yüklediği sorumlulukların
unutularak amel ve eylemden kopuk bir İslâmî düşünüş ve yaşayış içinde olunmasıdır.
Bir şeyin bilgisi o şeyin
kendisi değildir. O şey ancak, “bilgi ve amel ile” hakkıyla bilinen ve yaşanan
bir şeye dönebilir. Ahlâk da öyledir. Kişi oturduğu yerden ahlâklı olamaz.
Hattâ belki de ahlâksız olur. Ahlâkın bilgisi ahlâk değildir çünkü. Ahlâk,
amel-eylem hâlindeyken ortaya konulabilir. Îmânın bilgisi de îman değildir ve
îmânın sâdece bilgisidir. Îman amel-eylem hâlindeyken ancak net olarak görülebilir
ve ispatlanabilir.
Kur’ân’ın bir dünyâ görüşü
olduğu gibi, bir dünyâ nizâmı kurma düşüncesi ve hedefi de vardır. İşte bu
düşünceyi ve nizâmı sağlayacak olanlar, dört duvar arasına sıkışmış olanlar
değil, amel-eylem hâlinde olan ahlâk ve îman sâhipleridir. Olayı ilme ve
eğitime indirgeyen oryantâlistler de İslâm’ın ne olduğunu biliyorlar ve hattâ
çoğu müslümandan daha iyi biliyorlar. Fakat içlerinden çoğu İslâm düşmanıdır.
Zîrâ onların bilgisi amel-eyleme dönük değildir.
Dört duvar arasında, “İslâm
nedir” ve “Kur’ân ne der”den ziyâde, “İslâm ne değildir ve Kur’ân ne demez”
konusu konuşulur ve ezberlenir. Çünkü İslâm’ın ne olduğu ve Kur’ân’ın ne dediği
pratik olarak tezâhür etmedikçe tam anlamıyla idrâk edilemez. Bu nedenle İslâm’ı
eğitime indirgemek târihe müdâhale etmeyi blôke eder ve engeller.
İslâm, ferdin iç-âleminin, zihninin
ve kâlbinin inşâsı ile başlar ama sonra da toplumsal bir şuur kazanarak
toplumsal bir amel-eylem hâline dönülmesini ister. Zîrâ İslâm’ın hayatta yapmak
istedikleri vardır ve bunlar sâdece eğitim ile ve bireysel-kişisel çalışmalarla
olacak işler değildir. Vahiy ve Sünnet ile inşâ olmuş toplumların yapması gereken
şeyler, İslâm’ın eğitime ve bireyselliğe indirgenmesiyle baltalanmakta ve blôke
edilmektedir.
İslâm’ı eğitime indirgemek,
onu amel ve eylemden koparmak demektir. Bu, “İslâm’ı işlevsiz kılmak” anlamına
gelir. Zâten modern müslümanlar İslâm’ı sâdece bilgilenmenin ve eğitimin bir
konusu sanmaya başlamıştır. Eleştiriden, îtirazdan, isyandan, direnişten,
hicretten devletten, cihaddan, şehâdetten ve İslâm medeniyetinden
bahsedildiğinde modern insanların aklına IŞİD, El Kâide ve benzeri topluluklar
gelmekte ve bu kavramları konuşunca terörist olunacağını zannedilmektedir. Bu
nedenle de işi sâdece ve mutlak anlamda modernite (modern-bilim, teknoloji,
ideolojiler ve ideolojik kişiler) merkezinde anlamak istemekte ama aslâ İslâm-merkezli
anlamak ve yaşamak istememektedirler. Zîrâ İslâm’ı modernite merkezinde anlamak
kişiyi farklı bir amel-eleme sokmaz. Çünkü zâten modern hayâtı her şeyiyle
yaşamakta ve sindirmektedir. Yâni yapılan şey aslında, yaşanan modern hayâta
Kur’ânî bir referans bulmaktan başka bir şey değildir.
İslâm sâdece üzerinde düşünülen ve konuşulan bir konu
değil, bir vâroluş meselesidir. İslâm insandan sâdece zihinsel gelişmeyi değil,
dik bir duruşa sâhip olmasını da ister. Peygamberimiz’den başka Ebu Hanife bu
noktada bize güzel bir örnektir. Ebu Hanife onca ilimden sonra ilimde kalmamış
ve zamânın iktidârının bâtıl olan bir isteğine şiddetle karşı durmuş ve
ciddîyetini ve samîmiyetini de canını vererek göstermiştir. Ebu Hanife gerçek
bir âlimdir. Şimdikiler ise alimcik. Aslında bunlara “entelektüel” kelimesinden
başkası yaraşmaz.
“Yapacak bir şey yok” demek,
“bir şey yapacak dirâyetimiz, dermânımız, îmânımız ve yüreğimiz yok” demektir.
Kur’ân varsa, Peygamber örnekliği varsa, yapılacak olan şey tüm zamanlarda ve
mekânlarda tükenmez.
İslâm bir düşünce ortaya
koyar tabî ki, fakat İslâm aslında düşünceyi de içine alan bir hayat-tarzıdır.
Bir hayat-pratiğidir. İmtihan, ilim ve eğitimde olup-olmamaktan ziyâde,
yapılması ve yapılmaması gerekenlerin yapılıp-yapılmamasıyla alâkalıdır.
Âhiretteki değerlendirme Dünyâ’daki gibi değildir. Dünyâ’da insanlar “ne kadar
çok şey biliyor” diye değerlendirilirken, âhirette ise “ne kadar çok şey yapmış”
diye değerlendirilecektir.
Çok ciddî bir fikrî çaba
olmadan amelî hayâtın düzene girebileceğine inanmak çok tutarlı bir davranış
değildir tabi. Lâkin İslâm’ı ilme ve eğitime indirgeyenler, amelî hayattan kopmuşlardır
ve “fikir alkôlikleri” hâline gelmişlerdir. Bilmekle yapmanın arasını ayıran
kişilerin “yapmak”la işleri yoktur. Onlar yapmayı bilmeye boğdurmuşlardır. Böylece
İslâm’ı, salt olarak, uzak-doğu dinleri gibi ilmin, eğitimin ve düşüncenin
konusu hâline getirmişlerdir. Oysa İslâm’ın bir Mekke’si varsa bir de Medîne’si
vardır.
Takvâ azaldıkça dünyevî korkular artar ve ağır
basmaya başlar. Bunun müslümanlardaki görünümü, bir kötülüğe, zulme ve
adâletsizliye eliyle ve diliyle karşı koymak ve yapılan haksızlıklara eleştiri,
îtirâz ve isyân göstermek yerine, en fazla “kâlben buğz etmek” ve sonunda sisteme
entegre olmaya devâm etmekle sonuçlanır ki İslâm dünyâsı hem târihin belli zamanlarında
hem de modern çağda bundan dolayı muzdarip olmuştur-oluyor. Müslümanların hâl-i
pür melâlinin nedeni budur. Böyle olunca artık müslümanlar sivri yerleri
törpülenmiş ılımlı bir müslüman olup çıkarlar ve İslâm’ı ilmin ve eğitimin
konusu hâline getirerek onu pratikten soyutlayarak teoriye indirgerler. Tasavvufta
bu “ariflik” (gnostisizm) olarak görünür ve böylece her-şeyin bilinebileceği
(ama yapılmayacağı) bir düşünce ortaya çıkar. Hiç-bir şeyin kesin olarak bilinemeyeceği
teorisinin (agnostisizm) zıddı böylece açığa çıkar.
Eğitimde aşırı bir bölümleşme-uzmanlaşma oldu. Bu,
bir bilgi çöplüğü ortaya çıkarmakta ve bilgiyi pasif duruma sokmaktadır. Hâlbuki
belli sayıda ders programı ve uzmanlaşma yeterlidir. İbn-i Haldun’a göre, “birden
fazla konuyu öğretmek zihni karıştırır”.
İslâm’ı eğitime indirgeyenler tarafından eğitim “metin
çalışmasına” indirgendi. Sahaya inmeyi düşünen kimse yok. Kur’ân’ı hayâta
aktarmak yerine, onun meâl-tefsirini yapmak daha câzip kabûl ediliyor ve hattâ
bu iş çok popüler hale geldi. Öyle ki Türkiye’deki meal ve meal-tefsirlerin
sayısının 300’ün üzerinde olduğu söyleniyor. Zâten İslâm’ın ilimde dünyâ
hâkimiyetinin duraklaması ve çöküşe geçmesinin nedeni, eski ünlü kitaplara şerh
yazmaktan ibâret bir duruma geldiği ve özgün çalışmalar yapılmadığı içindir.
Öyle ki Osmanlı Devleti çok güzel câmi, köprü, kervansaray, yol, tünel
yaptırmış ama ilmî alanda çok zayıf kalmıştır. Kevâkibi, bu konuda Osmanlı’ları
eleştirirken şu soruyu sorar: “Güzel câmiler
yaptı, iyi devlet-adamları ve iyi komutanlar yetiştirdi, iyi şiirler yazdılar,
iyi şâirler yetiştirdiler. Fakat ilmî noktada Osmanlı ne yapmıştır ki?”. Sorun,
ilim ile ameli birleştir(e)memektedir.
Amel ve eylemin azaldığı zamanlarda şöyle bir şey söylenir:
“Şerhler yazma ustalığı öyle bir noktaya ulaşmıştı ki, bâzıları dil-bilime âit
hünerlerini göstermek için yalnızca Arap alfabesinin bir-kaç harfini (meselâ 28
harften sâdece 14’ünü) kullanıyorlardı”.
Goethe, kişiyi eyleme
götürmeyen bilgiyi hor görür. Balık tutmasının istediğiniz kadar bilin. Eğer hiç
balık tut(a)madıysanız bir işe yaramaz.
Francis Bacon; okumanın kendi başına bir amaç yada
bilgelik olmayacağını, uygulanmayan bilginin, renksiz bir akademik gururdan
öteye gitmeyeceğini söyler. “Okumak için fazla vakit harcamak tembelliktir; süs
olsun diye bilgisini aşırı kullanmak da gösteriştir; yargımızı bütünüyle
okuduğumuz şeylere dayanarak vermek, bir bilim-adamının mîzahçı yanıdır. Kurnaz
adamlar okumayı anlamsız bulur, basit insanlar hayran kalır, bilge kişilerse
okuduklarından yararlanır” der.
Bilgi bir güçtür, o gücü somut
anlamda da kullanmak gerekir. Amele ve eyleme dönmeyen bilgi ve eğitim
sapıtmaya başlar. Zihin sapmadan, ancak amel-eylem hâlindeyken kurtulur.
Dinlerde hurâfeleri ortaya çıkaran şeyler, amele-eyleme dönmemiş olan
yorumlardır. Oysa kutsal kitaplar okunsa ve apaçık söylenenler hemen yerine
getirilse uydurmalar ve hurâfeler çıkmazdı ortaya. Aşırı derecede bilgi, insanı
kuşkuculuğa götürür; ilk bakışta bir şeye tutkun olanlar, sonradan o şeye sırt
çevirebilirler.
İslâm’ı salt rûhî-zihnî bir
faaliyet olmaktan çıkarıp ete-kemiğe büründürmek için onu eğitime indirgemekten
vazgeçmek gerekir. Onu soyut bir din olmaktan çıkarıp somutlaştırmak da
gerekiyor. Onu salt mânevî olmaktan çıkarıp maddîleştirmek de gerekiyor ki bu, hayâtın
tam da ortasında olmak zorundadır. Zîrâ varlığın formatı bunu gerektirir.
İslâm’ı eğitime
indirgeyenler onu “tahlil edilmesi gereken ölü bir bünye” olarak görmektedirler.
Bunu oryantâlistlerden öğrenmişlerdir. Oryantâlistler İslâm’a bu şekilde
yaklaşmışlardır. Zâten İslâm’dan etkilenen oryantâlistlerin azlığı bundan
dolayıdır.
Modern çağda da müslümanlar
modern eğitime aşırı yöneldiler ve modern eğitim-şeklini “çocuklara yapılan en
büyük yatırım” olarak gördüler-görüyorlar. Hâlbuki modern eğitim dinsiz ve Allah’sızdır.
Dînin yerini böylelikle seküler-lâik eğitim almış ve İslâm modern eğitime
indirgenmiştir.
Din ve devlet birliği
bozulduğunda, düşünce ve amel-eylem birliği de bozuluyor. İslâm, iç-âlemin her
zerresini nurlandırıp da her noktasında nasıl ki hâkim olmak istiyorsa, tüm zamanlarda
ve mekânlarda ve dış-âlemin her alanında da, (sâdece göklerde değil) hâkim
olmak ister. Bu da, İslâm’ın sâdece teori ve nazarî bir düşünce değil,
pratikliği olan bir amel-eylem şekli olduğunu gösterir ki “güzel örneklik”
denilen Sünnet işte budur ve Kur’ânî pratikliğin örnekliğini temsil eder. O
hâlde İslâm’ı ilme ve eğitime indirgemek, “onu Sünnet!ten ayırmak” anlamına
gelir. Sünnet’i olmayan dinler, mecbûren salt ilmî-ahlâkî sistemlere dönüşür. Lâkin
salt ilmî ve ahlâkî sistemler, düşüncelerinin sağlamasını hayâtın tam ortasında
yapmadıkları için bir-çok hatâlara düşerler ve en sonunda bu hatâlar da dinden
sayılmaya başlar. Çünkü pratiklikten yoksundurlar. Pratiklik yâni Sünnet, hatâları
açığa çıkarır ve yok eder. Kur’ân ve Sünnet bütünlüğünün bâtılı yok etmesi ve
hakîkati ortaya koyması bu şekilde olur. Zâten “güzel örnekliğimiz”
Peygamberimiz de, vahyi hayâta yâni amel-eyleme dönüştürme sürecinde bâzen
vahiyden uzaklaşarak hatâ yaptığı-yapacağı sırada Allah’tan uyarı almıştır ve
doğru yola sokulmuştur. Bu, hayatta amel-eylem hâlindeyken olmuştur.
Bir kişinin bir konuda en üst bilgi seviyesine
ulaşmış olması, o kişinin o konudaki bir şeyi “pratik tecrübe olarak da en iyi
ve güzel bir şekilde yapabileceği” anlamına gelmez. “Bilmek” ile “yapmak”
farklı şeylerdir. Pratik tecrübe bambaşka bir şeydir. Süreç ister.
Dîni yâni İslâm’ı eğitime
indirgemek ve onu amel-eylemden uzaklaştırmak bir “yahudileşme-hristiyanlaşma temâyülü”dür.
Dört duvar arasında oturup da cilt-cilt kitap yazmakla iş bitmez ve İslâm
tümüyle yerine getirilmiş olmaz. Zâten bu çok da doğru değildir. Zîrâ bu tarz
bir çalışma çok yorucudur ve o yüzden amele-eyleme zaman ve derman kalmaz.
Fazla mütalâa, fazla yorgunluk verir. Üstelik bu kişilerin kafası çok
karışıktır. Çünkü “çok hikmette çok keder vardır; bilgisini arttıranın kederi
de artar”.
İslâm eğitime indirgenmekle,
zâten örgün eğitim ile yâni kreşlerden başlayan ve ana-okulla devâm edip
üniversite ile sonlanan eğitimle enerjisi sömürülen gençlerin, İslâmî alanda da
salt eğitime yönlendirilmesi, onların enerjisini tüketiyor ve onları etkisizleştiriliyor.
İslâm’ı eğitime indirgemek,
müslümanların amel-eylemden kopmak için mâzeretleri hâline geldi. Oysa insan
âhirete, “bildiklerini” değil “yaptıklarını” götürecek ve bildiklerinden değil,
yaptıklarından sorulacak.
İslâm’ı eğitime
indirgeyenlere şu âyetle seslenmek uygun olur: “Ey îman edenler!, yapmayacağınız şeyleri niye konuşuyorsunuz?”
(Saff 2).
Din/İslâm, neyin söylendiği
ile değil, neyin göze alındığı ile ilgilenir. Seyyid Kutup: “Şurası bir gerçektir ki, bu dînin hakîkatini, amelî metodundan ayırmak
imkân hâricidir. Allah’a yemin olsun ki, binlerce konferans, milyonlarca vaaz,
milyonlarca dergi, gazete, broşür aslâ ‘İslâm’ın yaşandığı ve hâkim olduğu ufak
bir mahalle’ kadar etkili olmaz” der.
İslâm’ı eğitime indirgemek, “emr-i
bi’l mâruf ve nehy-i ani’l münker”den vazgeçmek yada bunu sınırlandırmak demektir.
Zîrâ “iyiyi emretmek ve kötülüğü uzaklaştırmak” ancak hayâtın tam ortasında
tâvizsiz bir şekilde amel-eylem hâlindeyken yapılabilir.
İslâm’ı hayâta hâkim olmaktan
alıkoyan şey, İslâm’ı cüzlerine indirgemektir. Yâni onu sâdece ilme ve eğitime
indirgemek ve pratiklikten ve işlevsellikten koparmak..
Din, kitlelerin felsefesi
değildir. İslâm, 1.000 yıl boyunca Dünyâ’ya hâkim olmuştur. Bunu salt ilimle ve
eğitimle değil, bireysel ve toplumsal anlamda mücâhede ve mücâdeleyle
gerçekleştirmiştir. İslâm dört duvar arasına ve masa-başına hapsedilemez. Bu İslâm’a
yapılmış en büyük zulüm olur.
Biz İslâm’ı “dâvâ” edinmedik
ve takvâ-merkezli bir yol izlemedik. Bu nedenle onu sâdece ilme indirgedik. O
yüzden mücâdele gücümüzü ve inancımızı kaybettik. Abdurrahman Arslan:
“Söz’ün
anlam kaybına uğradığı bir çağda, kabûl edelim ki, artık
üstünlüğün ‘takvâ’da
değil ‘eğitim’de arandığı ve müslümanlar-arası
ilişkilerin de
buna göre düzenlendiği bir ‘müslüman ilişkiler
dünyâsı’ var”
der.
Allah, bu vicdansız, merhâmetsiz,
adâletsiz ve zâlim modern dünyâdan râzı olmadığı gibi, vicdansızlığa, merhâmetsizliğe,
adâletsizliğe ve zulme ses çıkarmayarak zulme rızâ gösteren ve İslâm’ı ilme ve
eğitime indirgeyen modern müslümanlardan da râzı değildir, olmaz.
Modern müslümanların bir amacı
ve hedefi yoktur ve tek yaptıkları eğitimdir ki bu eğitim “eğitim için eğitim”dir.
Eğitimi bir hedef ve gâye için değil, yine salt eğitim için yapmaktadırlar ki
bu, “şeytanın sağdan yaklaşması”ndan başka bir şey değildir.
Evet; İslâm âleminin ana
sorunu, pratikliği ve amel-eylemi iptâl edip İslâm’ı teoriye indirgemeleri ve dîni
sâdece zihnin konusu hâline getirmeleridir. Oysa İslâm salt düşüncenin, ilmin
ve eğitimin konusu değildir. Onun hayatta uygulanması gereken bir pratikliği de
vardır ki peygamberler işte bu pratikliği uygulamak ve örnek olmak için
gönderilirler. Peygamberimiz’in “güzel örnekliği” olan Sünnet’i de işte bu
pratikliğin en ideâl ve başarılı örneğidir.
En doğrusunu sâdece Allah
bilir.
Hârûn Görmüş
Eylül 2019
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder